«هجوم کابوس و رویای بیداری»، پانزده جستار دیگر از بهروز شیدا در نشر باران

فروردین 21, 1403

نشر باران در سوئد مجموعه‌ای از جستارهای بهروز شیدا را در کتابی با عنوان «هجوم کابوس و رویای بیداری»، پانزده جستار دیگر، منتشر کرده است. این کتاب بیست و یکمین کتابی است که از این منتقد و پژوهشگر ادبی مقیم سوئد منتشر می‌شود. جلد و صفحه‌آرایی کتاب هم کار جهانگیر سروری‌ست.

این اثر شامل پانزده جستار است که آغاز عنوان‌ جستارها بر مبنای حروف الفبای تنظیم و در کتاب منتشر شده‌اند. این کتاب در ۲۸۵ صفحه منتشر شده است. بهروز شیدا در این کتاب آثار فریبا صدیقیم، ملیحه تیره‌گل، شهلا شفیق، فروغ حاشابیکی، شهروز رشید، مسعود نقره‌کار، باقر مومنی، عبدالرزاق قرنح (گورنه)، فیلیپ راث، اسماعیل کاداره، ژوزه ساراماگو، هاروکی موراکامی، کیهان خانجانی، منصور کوشان و مهدی رودسری را بررسی کرده است

فهرست کتاب:

آیا؟
گذری از رمان لیورا، نوشته‌ی فریبا صدیقیم

انگار باران به حال خویش می‌گرید
گذری از فیلم کرگدن، نویسنده و کارگردان هوتن شیرازی

تصویر خود زیر نور نهانگاه
گذری از مجموعه‌ی روایتی از ادبیات فارسی در تبعید، ۷۵۳۱ تا ۲۹۳۱، نوشته‌ی ملیحه تیره‌گل

خورشید غربتِ گل‌ها کجا است؟
گذری از رمان از آینه بپرس، نوشته‌ی شهلا شفیق

در کجای این شب تیره صبح خوابیده است؟
گذری از مجموعه داستان تابلو، ترجمه‌ی سیزده داستان کوتاه فارسی به زبان سوئدی، با ویراستاری و مقدمه‌ی فروغ حاشابیکی

دل تنگِ اوج باشیم
خوانشی کوتاه از رابطه‌ی بینامتنی‌ی شعر ایکاروس، نوشته‌ی شهروز رشید، و اسطوره‌ی ایکاروس

زیبایی در گذرِ تقدسِ زخمِ دیگری نمی‌ماند
گردشی در گوشه‌هایی از رمان هذیان‌های مقدس، نوشته‌ی مسعود نقره‌کار

ساحل روشن اش آرزو است
نگاهی به کتاب باقر مؤمنی، رهروی در راه بی‌پایان، گردآورنده، ویراســتار، ناصر مهاجر

شلیک شکست‌ها‌ از سنگرهای تاریکی‌
گذری از رمان زنده‌گی‌ پس از مرگ، نوشته‌ی عبدالرزاق گورنه

صاعقه‌ی شورش و شباهت قلب‌های کشنده
چرخی کوتاه در دو رمان خشم، نوشته‌ی فیلیپ راث، رمان آوریل شکسته، نوشته‌ی اسماعیل کاداره

فریادها از کجا است؟
گذری از دو رمان همزاد، نوشته‌ی ژوزه ساراماگو و پس از تاریکی، نوشته‌ی هاروکی موراکامی

کاکارستم هایی که هیچ داش آکلی هم بندشان نیست
نگاهی کوتاه از چند پنجره‌ی رمان بندِ محکومین، نوشته‌ی کیهان خانجانی

که ریزشِ همه‌ی نقش‌های رنج آرزو است
گذری از دو رمان راز بهار خواب و تثلیث جادو، نوشته‌ی منصور کوشان

که یاد هم‌رازان و آوازان هم حسرت هم سامان است
گذری کوتاه از مینی رمان تاریخی مختصر اما پُردردسر از رودسر، نوشته‌ی مهدی رودسری

بهروز شیدا زبان تازه‌ای را به نقد ادبی ایران وارد کرده است که در امتداد شعر شکل گرفته و به حرکت درآمده است. او با زبان و تعابیر شاعرانه اما بسیار دقیق، دانش تئوریک خود را بر گستره‌ی بسیار وسیعی از رمان و داستان و شعر و ترانه و فیلم‌نامه و مجموعه‌های تلویزیونی و ورزش و نقد بر نقد به کار می‌بندد. مبنای گزینش موضوعات هم فقط ارزش ادبی یک اثر نیست. بلکه انطباق‌پذیری آن اثر با آنچه که شیدا در پی بیان آن است و خویشاوندی آن اثر با سایر آثار از آن زاویه مشخص نیز مبنای گزینش‌هاست. ملیحه تیره‌گل، پژوهشگر فقید ادبیات تبعید در مقاله‌ای نوشته بود:

«احاطه‌ی بهروز شیدا بر موضوع محوری در هر جستار؛ توجه مؤکّدِ او بر ساختارهای ذهنی‌ی حاکم بر اثر مورد بررسی؛ و چیدمان هوشمندانه‌ای که او در بخش بندی‌ی هر جستار برمی گزیند؛ و از همه مهم تر، ستایشی که در زبان و در عمل بر عدم قطعیتِ معنا نثار می‌کند، مجموعاً، هم مجالِ داوری/ نگاه به همه‌ی شعاع‌های محور را فراهم می‌آورد؛ هم چرائی‌ها‌ی داوری را به زیر ذره بین می‌بَرد؛ و هم با قید واژه‌ی «شاید»، مالکیتِ «حرف آخر» را از خود و از هر باشنده‌ی دیگری می‌ستاند. در این رهگذر پیچاپیچ است که فرازهای متن ادبی/ هنری را با تئوری‌ی چند تن از تئوری پردازان روبه رو می‌کند و امکان خورَندِ چندین نظر و تئوری را بر روی متن می‌گشاید؛ تازه آن هم، باز با قید احتمالِ «شاید».»

تیره‌گل در ادامه افزوده بود:

«اما فقط همین نیست. بهروز شیدا، نه تنها رویدادهای درونیِ متن را با فشرده ترین توضیح می‌شکافد و ما را و حواس ششگانه‌ی ما را در سپهر هر رویداد شنا ور می‌کند، بلکه حس‌های برآمده از هر رویداد را از درونِ متن بیرون می‌کشد و آن‌ها از راه حواس آدم‌ها و شخصیت‌های تخیلی یا واقعی‌ی درونِ متن، به حواس ششگانه‌ی ما خوانندگان منتقل می‌کند. منتها، فقط «رویداد» و «حسِ برآمده از رویداد» نیستند که مواد خام نقدهای بهروز شیدا را تشکیل می‌دهند، بلکه حتا رنگ، حتا نقطه، و حتا فاصله‌های ذهنی و سکوت‌های متن از منظر او ابزاری هستند که ما را به گوشه و کنار جهان‌های مختلف و معنی‌های مختلف راه می‌دهند.»

پیش از این نشر باران در سوئد به مدیریت مسعود مافان از بهروز شیدا از «قابِ تاریکی‌ها تا باغِ چراغ‌ها: هفده جستارِ دیگر» را منتشر کرده بود.