نقد ادبی

چه خبر؟

جواد اسحاقیان: خوانش رمان «موری» نوشته‌ی مهدی خطیبی با رویکرد فرا-داستان پسامدرن

“موری” مهدی خطیبی، رمانی کوتاه اما پر از پیچیدگی‌های پسامدرن، خواننده را به سفری در دنیای داستان و واقعیت دعوت می‌کند. این رمان با تلفیق شعر و نثر، استفاده از زبان عامیانه و محلی، و تأثیرپذیری از آثار ادبی و سینمایی، تجربه‌ای منحصربه‌فرد از خواندن را ارائه می‌دهد. چگونه خطیبی با استفاده از تکنیک‌های پسامدرن، به بازآفرینی واقعیت می‌پردازد؟ این پرسشی است که مقاله حاضر به آن پاسخ می‌دهد.

ادامه مطلب »
از ما

بهروز شیدا: «در سایه‌ی گناهِ همه‌گانی»-  گذری از جهانِ رمان‌های سوء‌‌‌ قصد به ذات همایونی‌، نوشته‌ی‌ محمدرضا جولایی و تالار آینه‌، نوشته‌ی‌ امیرحسن چهل‌تن

این جستار به بررسی دو رمان «سوء‌قصد به ذات همایونی» (محمدرضا جولایی) و «تالار آینه» (امیرحسن چهل‌تن) می‌پردازد که هر دو در بستر تاریخی اواخر قاجار روایت می‌شوند. مقاله با تفکیک «رمان تاریخی» (تمرکز بر شخصیت‌ها و وقایع واقعی) و «رمان زمان» (بازیگران گمنام در ظرف تاریخی)، نشان می‌دهد این دو اثر با نگاهی انتقادی، روایت‌های رسمی تاریخ را به چالش می‌کشند: «سوء‌قصد…» با افشای انگیزه‌های پنهان کنشگران تاریخی، اخلاقیات آرمانی را افسانه می‌خواند، و «تالار آینه» با محوریت عشق زمینی و زندگی‌های حاشیه‌ای، تناقض میان آرمان‌های سیاسی و واقعیت‌های انسانی را برملا می‌کند. هر دو اثر، متن تاریخ را نه روایتی حق‌محور، بلکه محصول تصادف، قدرت‌طلبی و رنج‌های نادیده‌گرفته‌شده می‌دانند.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

فاطمه دریکوند: «نوشتن در مقام بودن» – رمان «کمباین اندوه» نوشته وحید خیرآبادی

نقد فاطمه دریکوند بر رمان «کمباین اندوه» اثر وحید خیرآبادی، یک تحلیل چندوجهی‌ست با تمرکز بر نقش نوشتن به‌عنوان مقاومتی در برابر فراموشی تاریخی. دریکوند رمان خیرآبادی را در چارچوب ادبیات پست‌مدرن قرار می‌دهد که با روایت غیرخطی و حضور مداوم نویسنده در متن مشخص می‌شود.

ادامه مطلب »
از ما

شیرین عزیزی مقدم: سفری به تاریکی‌های ذهن در رمان «درخشش چشمان کف دستم»

  رمان «درخشش چشمان کفِ دستم» نوشته‌ مهدی رئیس‌المحدثین با نثری شاعرانه و پر از استعاره، پوچی، نفرت و انزوای ناشی از شکاف بین نسل در یک خانواده آزارکام را به تصویر می‌کشد و با مشارکت دادن خواننده در بازسازی وقایع، به عمق زخم‌های روحی و جدال با گذشته‌ راوی آزاردیده و زخم‌خورده داستان نفوذ می‌کند.

ادامه مطلب »
از ما

پژمان برخورداری: «نوشتار زنانه، قلمروزدایی و بازتوزیع امر محسوس» –  خوانشی بر شعر «این پنجره به کل جهان مشکوک است» اثر زینب اطهری

  مقاله پیش رو به واکاوی کتاب شعر «این پنجره به کل جهان مشکوک است» از سروده های زینب اطهری می‌پردازد. این بررسی نشان می‌دهد چگونه شاعر با برجسته‌سازی امر نشانه‌ای زنانه، گسست از ساختارهای سلسله مراتبی و دوگانه‌انگار را در ساحت زبان و نوشتار تجربه می‌کند.  این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه این اشعار با ایجاد شکاف در نظم عرفی و بازپیکربندی تجربه‌ی جهان، به سوی گشودگی و تکثر در «بودن» گام برمی‌دارند.

ادامه مطلب »
از ما

سهیل مرادی: جهان‌های فرسوده، ذهن‌های بیدار

مجموعه داستان «کتاب زمینی» اثر سعید بردستانی اثری‌ست کم‌حجم اما چندلایه که در آن روایت‌هایی از انسان‌های به‌ظاهر معمولی، اما در باطن پیچیده، در جنوب ایران بازتاب می‌یابد. مرکز ثقل مجموعه، مسئله‌ «فروپاشی شخصیت در مواجهه با ساختارهای نمادین و تکرارهای بی‌فرجام» است.

ادامه مطلب »
از ما

وریا مظهر: شعر «بی‌معنا» یا «نامعنا»؟

بین ذهن و زبان کدامشان نسبت به دیگری پیش‌تر راه می‌برد؟ به عقیده‌ی من زبان نقش راهبر ایفا می‌کند که در شعر، ذهن، به خودی خود غیرفعال است و تنها زبان به آن حرکت می‌بخشد و جلو‌تر از ذهن می‌دود. پس چه بر سر معنا می‌آید و آیا در سراسر یک نوشتار مدرن، معنا محو و نابود می‌شود؟ این هسته‌ی اصلی این مقاله است.

ادامه مطلب »
از ما

نسیم خاکسار: رنج‌های جانکاه “احیا” در جهانی بی‌شفقت

 نسیم خاکسار در مقاله‌ای که پیش روی شماست مجموعه داستان «کارنامه احیا» اثر حسن حسام را در بستر سنت رئالیسم اجتماعی در سال‌های دهه‌ ۴۰ و ۵۰ ایران بررسی می‌کند. نویسنده با مقایسه‌ای بین داستان عنوان‌دار مجموعه (که زندگی زنی محروم به نام «احیا» را روایت می‌کند) با اثر کلاسیک صادق هدایت («زنی که مردش را گم کرد»)، نشان می‌دهد چگونه شرایط فلاکت‌بار زنان فرودست در طول چهار دهه تغییری نکرده است.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

زینب اطهری: «در ستایش ناامیدی»، مجموعه اشعار مهدی موسوی

موسوی با ساختارشکنی زبان و عبور از خطوط قرمز (با تأکید بر جملاتی مانند «توی شعرم چراغ‌قرمز نیست»)، سنت‌های واپس‌گرا را به چالش کشیده و آزادی را نه به عنوان یک آرمان، بلکه به مثابه کنشی ملموس و زیست‌شده ترسیم می‌کند. این اثر را می‌توان مانیفستی سیاسی-فلسفی دانست که ادبیات را به سلاحی برای نقد قدرت و بازتعریف حقیقت تبدیل می‌کند.

ادامه مطلب »
از ما

مجتبی زمانی: «سربندنامه»‌ نوشته پرستو جوزانی، چرخش زنانه در رئالیسم اجتماعی

«سربندنامه»؛ داستانی کوتاه، اما با روایتی عمیق از زنانی که دیگر قرار نیست فقط از پشت پنجره تماشا کنند. این یادداشت به بررسی چگونگی پیوند خوردن خاطرات یک زن خانه‌دار با خروش خیابان و چرخش او از انفعال به کنشگری در این داستان متفاوت می‌پردازد.

ادامه مطلب »
از دست ندهید

شیرین عزیزی‌مقدم: گم‌گشتگی و جست‌وجوی معنا در «۱۳ داستان و سایه‌های غار» شهریار مندنی‌پور

«۱۳ داستان و سایه‌های غار» اثری است که با زبانی شاعرانه و ساختاری پیچیده، خواننده را به درک عمیق‌تری از شرایط انسانی دعوت‌می‌کند. این مجموعه، منتشرشده توسط نشر مهری در سال ۱۴۰۳، تصویری از انسان‌هایی ارائه‌می‌دهد که در غار تنهایی و سایه‌های ذهنی خود اسیرند، اما هم‌چنان به دنبالِ روشنایی و معنا می‌گردند. این مجموعه را بررسی می‌کنیم:

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

میزگرد ادبی کلودیا یعقوبی درباره مهاجرت و جنسیت بر اساس داستانی از باهار مومنی

داستان «دریاچه یخ‌زده» نوشته باهار مومنی تأملی عمیق و تأثیرگذار درباره تروما، جنسیت و گسست هویت در دیاسپورا است. تجربه شخصیت اصلی این داستان بازتابی اجتماعی از مبارزات بسیاری از مهاجران است: استثمار اقتصادی، نادیده‌گرفته‌شدن اجتماعی و نوستالژی‌ای که همواره با آنان همراه است.  کلودیا یعقوبی (استاد برجسته‌ی ادبیات فارسی در دانشگاه کارولینای شمالی) در میزگردی این داستان را به بحث گذاشته است.  

ادامه مطلب »
از ما

بهروز شیدا: «در زمین از بهشت گفت‌وگوها است»- شش خوانش مینی‌مالیستی و برگردان دو شعر کوتاه

آن‌چه می‌خوانید شش خوانش مینی‌مالیستی‌ و برگردان دو شعر کوتاه است در پیوند با یک‌دیگر؛ شش خوانش مینی‌مالیستی‌ از کتاب کاندید، نوشته‌ی ولتر، نمایش‌نامه‌ی نمایش یک رویا، نوشته‌ی آگوست استریندبرگ، صفحه‌ی اول رمان باباگوریو، نوشته‌ی انوره دو بالزاک، صفحه‌ی اول رمان من هفت‌تیرکش فرزی هستم، نوشته‌ی میکی اسپیلین، کتاب اعترافات،نوشته‌ی ژان ژاک روسو، جستار چگونه می‌توانی از روی سایه‌ات بپری وقتی دیگر سایه‌ای نداری؟، نوشته‌ی ژان بودریار؛ برگردان دو شعر کوتاه از گونار اکلوف و توماس ترانسترومر.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

مهرک کمالی: «پنجره‌ای به رنج‌های خاموش» یادداشتی بر رمان با «کی خداحافظی کنم اِما» نوشته‌ی عسل نورایی

«با کی خداحافظی کنم اِما» نوشته‌ی عسل نورایی اثری است دشوار و تکان‌دهنده، نه به دلیل پرداختن مستقیم به رویدادهای سیاسی و اجتماعی، بلکه به واسطه کندوکاو عمیق در تاروپود روابط انسانی و بازنمایی بی‌پرده‌ی رنج و ملال و مصائب زندگی روزمره.

ادامه مطلب »
از ما

نسیم خاکسار: نقدی آموزشی برای بازخوانی یک داستان – بررسی کوتاه و پله به پله‌‌ای از داستان هفت ناخدا از شهریار مندنی پور

مقاله نسیم خاکسار به بررسی و نقد داستان “هفت ناخدا” اثر شهریار مندنی‌پور می‌پردازد. این تحلیل با تمرکز بر ساختار داستان، شخصیت‌ها و روابط پیچیده‌شان، به ویژه عشق مرد به کوکب و نقش راوی در سرنوشت او، پیش می‌رود. خاکسار با بررسی تعلیق و انکشاف در داستان، از طریق رمزهایی مانند شب‌بو و بنفشه، به کشف نقش راوی در لو دادن مروارید و سنگسار شدن کوکب می‌رسد. همچنین، مقاله به تم‌های اصلی داستان مانند عشق، خیانت و انتقام، و استفاده هنرمندانه از تصویرسازی و نمادها برای انتقال مفاهیم عمیق می‌پردازد.

ادامه مطلب »
ادبیات غرب

گری لئونارد: «دوبلینی‌ها»، به ترجمه تارا نوری

مقاله گری لئونارد نشان می‌دهد که «دوبلینی‌ها» نه تنها یک مجموعه داستان کوتاه است، بلکه یک اثر عمیق و چندلایه است که به بررسی مسائل اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی می‌پردازد. جویس با استفاده از سبک منحصر به فرد خود، خواننده را به چالش می‌کشد تا معانی پنهان داستان‌ها را کشف کند و به درک بهتری از زندگی شخصیت‌ها و جامعه‌ی آن‌ها برسد.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

خسرو صادقی بروجنی: «وسوسه‌ اولیس یا وسوسه‌ ابلیس؟» – نگاهی به رمان «وسوسه‌ی اولیس» نوشته‌ حمید نامجو

مقاله به بررسی رمان “وسوسه‌ی اولیس” اثر حمید نامجو می‌پردازد که داستان زندگی عبدالمجید محرری، یک زندانی سیاسی سابق و کارمند اداره‌ی سانسور کتاب، را روایت می‌کند. این رمان رابطه‌ی پیچیده‌ی ادبیات و سانسور را از طریق داستان عشق محرری به یک دختر فرهیخته و مبارز برای حقوق زنان بررسی می‌کند.

ادامه مطلب »
از دست ندهید

علی شریعت کاشانی: جلوه‌هایی از تعهد انسانی و اجتماعی و استبدادستیزی در شعر سیمین بهبهانی

سیمین بهبهانی به عنوان شاعری متعهد، همواره از حقوق انسان‌ها، به ویژه زنان، دفاع کرده و در شعرهایش به مسائل اجتماعی، سیاسی و انسانی پرداخته است. او با نگاهی انتقادی به نابرابری‌های جنسیتی و اجتماعی، از آزادی و برابری حمایت کرده است. شعر او ترکیبی از تعهد اجتماعی، استبدادستیزی، میهن‌دوستی و نوآوری ادبی است.

ادامه مطلب »
از ما

شیرین عزیزی مقدم: ناسازه‌های لذت متن و روایت‌های واژگونه: از رولان بارت تا دوالپای احمد درخشان

این متن با نگاهی عمیق به مفهوم لذت متن از دیدگاه رولان بارت و تطبیق آن با رمان “پنج باب در رجعت سلیم و دوالپا” اثر احمد درخشان، به بررسی تضادها و ناسازه‌های موجود در روایت‌های ادبی می‌پردازد. نویسنده با مهارت، تناقض‌های جامعه‌شناختی، تاریخی و زبانی را در قالب داستانی چندلایه و پر از اسطوره و واقعیت به تصویر می‌کشد.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

از فضای مقدس تا آشوب شهری: خوانشی از دگرگونی مشهد در رمان ماه تا چاه حسین آتش‌پرور

آنچه در ادامه می‌آید، ترجمه‌ای از نقد مهرک کمالی بر ترجمه‌ی انگلیسی رمان ماه تا چاه نوشته‌ی حسین آتش‌پرور است که در MELANotes، نشریه‌ی رسمی انجمن کتابداران خاورمیانه (Middle Eastern Librarians Association) و به سردبیری مهدی گنجوی در بخش نقد کتاب، منتشر شده است.

ادامه مطلب »
از دیگران

جواد اسحاقیان:خوانش فرهنگی رمان «من مَلاله هستم» نوشته‌ی ملاله یوسَف‌زَی-کریستینا لَمب

این جستار با رویکرد خوانش فرهنگی (Cultural Poetics Theory) انجام شده و نشان می‌دهد که چگونه رمان خود-زندگی‌نامه‌ای ملاله یوسف‌زی نه تنها روایتی از زندگی شخصی ملاله است، بلکه بازتابی از چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در جامعه‌ی پاکستان و به ویژه در مواجهه با گروه‌های افراطی مانند طالبان است.

ادامه مطلب »