نقد ادبی

چه خبر؟

فاطمه زارعی: بازخوانی بوف کور- راز پنهان راوی در آیینه دوگانگی

این مقاله از منظری متفاوت به کتاب «بوف کور» صادق هدایت نگاه می‌کند. فرض بر این است که شخصیت داستان مردی است که در اوایل جوانی در وجود خود زنی را کشف می‌کند. در صدد انکار و سرکوب آن نیمه وجود برمی‌آید ولی از پس برنمی‌آید. زن را نیمه مطلوب خویش می‌یابد اما جرات پذیرش آن را ندارد. زن در روابط جنسی بیشترین حضور را دارد و تمامی عرصه وجود را جولانگاه خود می‌کند. مرد همیشه ناکام می‌ماند. جنگی مدام در جریان است و مرد مرتب قصد کشتن زن را دارد.

ادامه مطلب »
ادبیات غرب

میزگرد – عشق و طبقه در «سارا کول» در گفت‌وگوی مریم رئیس‌دانا و امیرحسین یزدان‌بد

 مریم رئیس‌دانا و امیرحسین یزدان‌بد با نگاهی موشکافانه به داستان «سارا کول: یک‌جور داستان عاشقانه» اثر راسل بنکز، لایه‌های پیچیده مردسالاری، تفاوت طبقاتی، و تناقضات راوی غیرقابل اعتماد را در گفت‌وگو با یکدیگر می‌کاوند. این گفت‌وگو نه‌تنها مضامین اجتماعی و روان‌شناختی داستان را روشن می‌سازد، بلکه چالش‌های ترجمه این اثر به فارسی را نیز به بحث می‌گذارد.

ادامه مطلب »
از ما

نه خاطره، نه داستان: روایتی ضد جنگ بر ویرانه‌های زندگی ما

«ویرانه‌ها و سینی‌های زردآلو» نوشته‌ی شیرین عزیزی مقدم، روایتی است که در مرز خاطره و داستان، با ظرافتی ضدجنگ، زندگی‌های عادی را در برابر وحشت موشک‌باران ایران و اسرائیل قرار می‌دهد؛ داستانی که با زردآلوهای خشک‌نشده و کبوترهای ترسیده، بی‌عدالتی جنگ را نه با شعار، بلکه با خرده‌امیدهای انسانی فریاد می‌زند.

ادامه مطلب »
از دیگران

جواد اسحاقیان: رویکرد طبقاتی به رمان «غرور و تعصب» نوشته‌ جِین آستِن

آستن با نگاهی انتقادی، نابرابری‌های جنسیتی و فشارهای اجتماعی بر زنان، به‌ویژه در امر ازدواج، را برجسته کرده و از طریق الیزابت، ایده اراده فردی و انتخاب آزاد در برابر قراردادهای اجتماعی را مطرح می‌کند. این رمان، با تکیه بر نظریه مارکس و انگلس درباره رابطه زیرساخت اقتصادی و روساخت فرهنگی، نه‌تنها بازتاب‌دهنده جامعه انگلستان در آستانه قرن نوزدهم است، بلکه با معرفی شخصیتی چون الیزابت، نطفه‌های اولیه فمینیسم و دفاع از فردیت زنان را در بستری واقع‌گرایانه ترسیم می‌کند.

ادامه مطلب »
بانگ - نوا

معرفی کتاب با شیرین عزیزی مقدم- داستان‌های رُمی، جومپا لاهیری، به ترجمه‌ی غزل امید (قربانپور)

اهیری با انتخاب زبان ایتالیایی، تجربه‌ی مهاجرت و یادگیری زبان جدید را بازتاب می‌دهد و با توصیفات دقیق و سبک نگارشی ساده اما عمیق، پیچیدگی‌های زندگی مهاجران و تعاملات زبانی و فرهنگی را به تصویر می‌کشد. مقدمه‌ی کتاب، روایتی شخصی از چالش‌ها و شگفتی‌های یادگیری زبان ایتالیایی است که به‌عنوان دریچه‌ای به داستان‌های مجموعه عمل می‌کند.

ادامه مطلب »
از دست ندهید

علی رحمانی قناویزباف: درآمدی بر نسبتِ فرم شهر و فرم داستان در «ماه تا چاه» از حسین آتش‌پرور

مقاله علی رحمانی با تکیه بر نظریهٔ هانری لوفور استدلال می‌کند که در شهری مانند مشهد که توسعهٔ آن تحت سلطهٔ استبداد دینی، تکنوکراسی ویران‌گر، و فراموشی عمدی تاریخ پیش رفته، ادبیات تنها با شکستن فرم‌های متعارف می‌تواند صدای مقاومت باشد. «ماه تا چاه» نوشته حسین آتش پرور، یکی از مهم‌ترین رمان‌های معاصر فارسی از یک سو با تمثیل‌های ابزورد (اعدام میدان‌ها، روزنامهٔ سمی، مشاور املاکی که می‌خواهد نویسنده شود!) منطق حاکم بر این تخریب را افشا می‌کند، و از سوی دیگر با تلفیق مرثیه و هجو، هم سوگواری برای ازدست‌رفته‌ها را روایت می‌کند و هم ناامیدی از بازسازی آن‌ها را.

ادامه مطلب »
ادبیات غرب

محمدرفیع محمودیان: «فهم فهم‌ناپذیری»، تمثیل‌های کافکا

نویسنده معتقد است کافکا، با آگاهی از ناتوانی فهم در درک کامل جهان و حتی خودش، از تمثیل به‌عنوان شکلی از نگارش استفاده می‌کند که هم فهم‌پذیری را نوید می‌دهد و هم فهم‌ناپذیری را متبلور می‌سازد. تمثیل‌های کافکا، مانند «جلوی قانون» و «آمدن مسیحا»، با ایجاز و پیچیدگی، تناقض‌ها و گسست‌های جهان را بازنمایی می‌کنند و شکست فهم را نه به‌عنوان ناتوانی، بلکه به‌صورت شکوهمندی بلندپروازانه نشان می‌دهند. تمثیل‌های کافکا، با درهم‌تنیدن داستان و تأمل فلسفی، رازوارگی و فهم‌ناپذیری ذاتی واقعیت را آشکار می‌کنند، در حالی که خواننده را به جست‌وجوی معنا در این فهم‌ناپذیری دعوت می‌کنند.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

شهرام شاهرختاش شاعر، منتقد و عضو دیرین کانون نویسندگان ایران درگذشت – گذری در جهان شعری او

شعرهای شاهرخ‌تاش، با زبانی تصویری و نمادین، فضایی تلخ و انتقادی از جهان معاصر را ترسیم می‌کنند. او در مجموعه‌ای از مضامین تکرارشونده مانند تباهی، فراموشی، و ازخودبیگانگی جامعه‌ای را به تصویر می‌کشد که در آن انسان‌ها در چرخه‌ای بی‌پایان از رنج و پوچی گرفتار شده‌اند.

ادامه مطلب »
از ما

میزگرد – روایتی از سرکوب، آگاهی و رهایی زنان

باهار مومنی – داستان «کاغذ دیواری زرد» اثر شارلوت پرکینز گیلمن، فراتر از یک روایت شخصی، نمادی از مبارزه زنان با ساختارهای سرکوب‌گر خانواده، پزشکی مردسالار و جامعه‌ی عصر ویکتوریاست. این میزگرد با بررسی ابعاد روان‌شناختی، جنسیتی و سبکی داستان، نشان می‌دهد چگونه گیلمن با استفاده از نمادپردازی‌ها و روایت اول‌شخص آشفته، فرآیند فروپاشی روانی زنی را تصویر می‌کند که میل به نوشتن  به‌مثابه ابزار آزادی و عاملیت در او سرکوب شده است.

ادامه مطلب »
از ما

حسین آتش‌پرور: «شکل، ساخت و سازه‌های داستان در ترانه‌های خیام» – شعر چگونه به داستان نزدیک می‌شود؟

این مقاله به بررسی هویت چندبُعدی خیام می‌پردازد و نشان می‌دهد که شهرت امروزی او به عنوان شاعر، با جایگاه تاریخی‌اش در دوران حیاتش متفاوت است. نویسنده با تحلیل ساختاری رباعیات خیام، به ویژه شعر معروف «در کارگاه کوزه‌گری»، استدلال می‌کند که این اشعار از عناصر داستانی مدرن مانند پیرنگ، زاویه دید، ایجاز و تصویرسازی بهره می‌برند و ساختار دورانی آن‌ها متأثر از دانش نجومی خیام و چرخه‌های طبیعی است. مقاله نتیجه می‌گیرد که رباعیات خیام احتمالاً پس از مشارکت او در محاسبات تقویم جلالی سروده شده‌اند و ترکیبی از نبوغ علمی و ادبی او هستند.

ادامه مطلب »
از ما

جواد اسحاقیان: خوانش رمان «موری» نوشته‌ی مهدی خطیبی با رویکرد فرا-داستان پسامدرن

“موری” مهدی خطیبی، رمانی کوتاه اما پر از پیچیدگی‌های پسامدرن، خواننده را به سفری در دنیای داستان و واقعیت دعوت می‌کند. این رمان با تلفیق شعر و نثر، استفاده از زبان عامیانه و محلی، و تأثیرپذیری از آثار ادبی و سینمایی، تجربه‌ای منحصربه‌فرد از خواندن را ارائه می‌دهد. چگونه خطیبی با استفاده از تکنیک‌های پسامدرن، به بازآفرینی واقعیت می‌پردازد؟ این پرسشی است که مقاله حاضر به آن پاسخ می‌دهد.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

فاطمه دریکوند: «نوشتن در مقام بودن» – رمان «کمباین اندوه» نوشته وحید خیرآبادی

نقد فاطمه دریکوند بر رمان «کمباین اندوه» اثر وحید خیرآبادی، یک تحلیل چندوجهی‌ست با تمرکز بر نقش نوشتن به‌عنوان مقاومتی در برابر فراموشی تاریخی. دریکوند رمان خیرآبادی را در چارچوب ادبیات پست‌مدرن قرار می‌دهد که با روایت غیرخطی و حضور مداوم نویسنده در متن مشخص می‌شود.

ادامه مطلب »
از ما

بهروز شیدا: «در سایه‌ی گناهِ همه‌گانی»-  گذری از جهانِ رمان‌های سوء‌‌‌ قصد به ذات همایونی‌، نوشته‌ی‌ محمدرضا جولایی و تالار آینه‌، نوشته‌ی‌ امیرحسن چهل‌تن

این جستار به بررسی دو رمان «سوء‌قصد به ذات همایونی» (محمدرضا جولایی) و «تالار آینه» (امیرحسن چهل‌تن) می‌پردازد که هر دو در بستر تاریخی اواخر قاجار روایت می‌شوند. مقاله با تفکیک «رمان تاریخی» (تمرکز بر شخصیت‌ها و وقایع واقعی) و «رمان زمان» (بازیگران گمنام در ظرف تاریخی)، نشان می‌دهد این دو اثر با نگاهی انتقادی، روایت‌های رسمی تاریخ را به چالش می‌کشند: «سوء‌قصد…» با افشای انگیزه‌های پنهان کنشگران تاریخی، اخلاقیات آرمانی را افسانه می‌خواند، و «تالار آینه» با محوریت عشق زمینی و زندگی‌های حاشیه‌ای، تناقض میان آرمان‌های سیاسی و واقعیت‌های انسانی را برملا می‌کند. هر دو اثر، متن تاریخ را نه روایتی حق‌محور، بلکه محصول تصادف، قدرت‌طلبی و رنج‌های نادیده‌گرفته‌شده می‌دانند.

ادامه مطلب »
از ما

شیرین عزیزی مقدم: سفری به تاریکی‌های ذهن در رمان «درخشش چشمان کف دستم»

  رمان «درخشش چشمان کفِ دستم» نوشته‌ مهدی رئیس‌المحدثین با نثری شاعرانه و پر از استعاره، پوچی، نفرت و انزوای ناشی از شکاف بین نسل در یک خانواده آزارکام را به تصویر می‌کشد و با مشارکت دادن خواننده در بازسازی وقایع، به عمق زخم‌های روحی و جدال با گذشته‌ راوی آزاردیده و زخم‌خورده داستان نفوذ می‌کند.

ادامه مطلب »
از ما

پژمان برخورداری: «نوشتار زنانه، قلمروزدایی و بازتوزیع امر محسوس» –  خوانشی بر شعر «این پنجره به کل جهان مشکوک است» اثر زینب اطهری

  مقاله پیش رو به واکاوی کتاب شعر «این پنجره به کل جهان مشکوک است» از سروده های زینب اطهری می‌پردازد. این بررسی نشان می‌دهد چگونه شاعر با برجسته‌سازی امر نشانه‌ای زنانه، گسست از ساختارهای سلسله مراتبی و دوگانه‌انگار را در ساحت زبان و نوشتار تجربه می‌کند.  این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه این اشعار با ایجاد شکاف در نظم عرفی و بازپیکربندی تجربه‌ی جهان، به سوی گشودگی و تکثر در «بودن» گام برمی‌دارند.

ادامه مطلب »
از ما

سهیل مرادی: جهان‌های فرسوده، ذهن‌های بیدار

مجموعه داستان «کتاب زمینی» اثر سعید بردستانی اثری‌ست کم‌حجم اما چندلایه که در آن روایت‌هایی از انسان‌های به‌ظاهر معمولی، اما در باطن پیچیده، در جنوب ایران بازتاب می‌یابد. مرکز ثقل مجموعه، مسئله‌ «فروپاشی شخصیت در مواجهه با ساختارهای نمادین و تکرارهای بی‌فرجام» است.

ادامه مطلب »
از ما

وریا مظهر: شعر «بی‌معنا» یا «نامعنا»؟

بین ذهن و زبان کدامشان نسبت به دیگری پیش‌تر راه می‌برد؟ به عقیده‌ی من زبان نقش راهبر ایفا می‌کند که در شعر، ذهن، به خودی خود غیرفعال است و تنها زبان به آن حرکت می‌بخشد و جلو‌تر از ذهن می‌دود. پس چه بر سر معنا می‌آید و آیا در سراسر یک نوشتار مدرن، معنا محو و نابود می‌شود؟ این هسته‌ی اصلی این مقاله است.

ادامه مطلب »
از ما

نسیم خاکسار: رنج‌های جانکاه “احیا” در جهانی بی‌شفقت

 نسیم خاکسار در مقاله‌ای که پیش روی شماست مجموعه داستان «کارنامه احیا» اثر حسن حسام را در بستر سنت رئالیسم اجتماعی در سال‌های دهه‌ ۴۰ و ۵۰ ایران بررسی می‌کند. نویسنده با مقایسه‌ای بین داستان عنوان‌دار مجموعه (که زندگی زنی محروم به نام «احیا» را روایت می‌کند) با اثر کلاسیک صادق هدایت («زنی که مردش را گم کرد»)، نشان می‌دهد چگونه شرایط فلاکت‌بار زنان فرودست در طول چهار دهه تغییری نکرده است.

ادامه مطلب »
رویدادهای فرهنگی و هنری

زینب اطهری: «در ستایش ناامیدی»، مجموعه اشعار مهدی موسوی

موسوی با ساختارشکنی زبان و عبور از خطوط قرمز (با تأکید بر جملاتی مانند «توی شعرم چراغ‌قرمز نیست»)، سنت‌های واپس‌گرا را به چالش کشیده و آزادی را نه به عنوان یک آرمان، بلکه به مثابه کنشی ملموس و زیست‌شده ترسیم می‌کند. این اثر را می‌توان مانیفستی سیاسی-فلسفی دانست که ادبیات را به سلاحی برای نقد قدرت و بازتعریف حقیقت تبدیل می‌کند.

ادامه مطلب »
از ما

مجتبی زمانی: «سربندنامه»‌ نوشته پرستو جوزانی، چرخش زنانه در رئالیسم اجتماعی

«سربندنامه»؛ داستانی کوتاه، اما با روایتی عمیق از زنانی که دیگر قرار نیست فقط از پشت پنجره تماشا کنند. این یادداشت به بررسی چگونگی پیوند خوردن خاطرات یک زن خانه‌دار با خروش خیابان و چرخش او از انفعال به کنشگری در این داستان متفاوت می‌پردازد.

ادامه مطلب »
از دست ندهید

شیرین عزیزی‌مقدم: گم‌گشتگی و جست‌وجوی معنا در «۱۳ داستان و سایه‌های غار» شهریار مندنی‌پور

«۱۳ داستان و سایه‌های غار» اثری است که با زبانی شاعرانه و ساختاری پیچیده، خواننده را به درک عمیق‌تری از شرایط انسانی دعوت‌می‌کند. این مجموعه، منتشرشده توسط نشر مهری در سال ۱۴۰۳، تصویری از انسان‌هایی ارائه‌می‌دهد که در غار تنهایی و سایه‌های ذهنی خود اسیرند، اما هم‌چنان به دنبالِ روشنایی و معنا می‌گردند. این مجموعه را بررسی می‌کنیم:

ادامه مطلب »