آکادمی نوبل پنجشنبه ۵ اکتبر/ ۱۳ مهر اعلام کرد جایزه نوبل ادبی در سال ۲۰۲۳ به یون فوسه، رمان‌نویس و نمایشنامهنویس نروژی تعلق می‌گیرد.
آکادمی نوبل اعلام کرده است مهم‌ترین جایزه ادبی جهان را به خاطر «کاهش زبان برای بازنمایی اضطراب و درماندگی به عنوان قوی‌ترین احساسات انسانی با ساده‌ترین کلمات روزانه» به این نویسنده نروژی اهدا می‌کند.
فوسه ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۹ درهاگسوند (Haugesund) در ساحل غربی نروژ به دنیا آمد. او اولین بار در سال ۱۹۸۳ با رمان «قرمز، سیاه» خود را به عنوان یک نویسنده بااستعداد با رویکردهای پست مدرنیستی شناساند. مهم‌ترین درونمایه این اثر خودکشی است.
از دیگر آثار او می‌توان به رمان «صبح و شب» (Morgon og kveld) در سال ۲۰۰۰ یاد کرد.
فوسه نمایشنامهنویس هم هست و در ایران نمایشنامه‌های او را به ترجمه محمد حامد می‌شناسند. از او آثاری هم در زمینه ادبیات کودک و نوجوان در دست است.
جایزه معتبر نوبل توسط ۱۸ داور که آکادمی سوئد را تشکیل می‌دهند، هر سال به کل آثار یک نویسنده اعطا می‌شود.
آثار فوسه با سکوت‌های سنگین و دیالوگ‌های پراکنده‌اش، از برخی لحاظ، به ویژه در زمینه «سکوت» در روابط انسان‌ها یادآور آثار ساموئل بکت و از برخی لحاظ، به ویژه در زمینه رویکردهای اجتماعی یادآور آثار هارولد پینتر است. فوسه در مصاحبه با گاردین این شباهت‌ها را تصدیق می‌کند. او در این مصاحبه گفته است:
قطعاً شباهت هایی وجود دارد: پینتر گفت نمایشنامه‌های او در مورد عدم ارتباط نیست، بلکه در مورد ارتباط بیش از حد است. من هم همین را می‌گویم: شخصیت های من بدون کلام ارتباط برقرار می‌کنند. آنها از قبل می‌دانند که قرار است چه به هم بگویند.»
فوسه در همین مصاحبه می‌گوید نوشتن برای او راهی برای بقا بوده است:
«از ۱۲ سالگی نوشتن را خیلی جوان شروع کردم – شعرهای کوتاه، داستان‌های کوتاه. فضای خودم را در دنیا ایجاد کردم، جایی که در آن احساس امنیت می‌کردم. این یک نوع فرار است.»
او مدتی به الکل مبتلا بود اما سه سال قبل موفق شد بعد از یک دوره مسمومیت با الکل این عادت را ترک کند. او خود گفته است:
«این یک ازدواج طولانی بود. اما کاملاً تمام شده است.»
نام فوسه سال گذشته هم در بین نامزدهای دریافت نوبل قرار داشت. او در این‌باره گفته بود:
«حقیقت ساده این است که وقتی خبر آمد که من برنده نوبل نیستم، بسیار خوشحال شدم. معمولاً، آنها آن را به نویسندگان بسیار قدیمی می‌دهند، و یک حکمت در این رویکرد وجود دارد – زمانی نویسنده آن را دریافت می‌کند که تأثیری بر نوشته‌اش نداشته باشد.»
سال گذشته آکادمی نوبل انی ارنو، نویسنده فرانسوی را به خاطر «شهامت و تیزهوشی واقع‌گرایانه» در آثارش شایسته دریافت جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۲ دانست. ارنو در آثار متعددش که اغلب از قلمرو شرح‌حال‌نویسی‌های شخصی می‌آیند، به ریشه‌های تبعیض‌های اجتماعی در جامعه فرانسه می‌پردازد.
