این رویداد فراتر از یک موفقیت سینمایی، آزمونی برای تحمل گفتمان‌های متعارض در ایران و تأییدی بر ظرفیت سینما به‌عنوان میدان نبرد هویتی است. اما با توجه به واکنش‌های تند اصولگرایان و تنش‌های دیپلماتیک، احتمال تشدید محدودیت‌ها برای سینماگران مستقل و تسویه‌حساب‌های رسانه‌ای در هفته‌های آینده وجود دارد. این وضعیت نشان‌دهنده پیچیدگی‌های تعامل هنر، سیاست و جامعه در بستری پرتنش است.
حسن کامشاد، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و استاد پیشین دانشگاه کمبریج، در آستانه صدسالگی، روز پنجشنبه اول خرداد ۱۴۰۴ در لندن درگذشت. او با نام اصلی سید حسن میرمحمد صادقی، متولد چهارم تیر ۱۳۰۴ در اصفهان، پس از تحصیل در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و همکاری با شرکت نفت ایران، به بریتانیا مهاجرت کرد، دکترای خود را در نثر معاصر فارسی از کمبریج گرفت و سال‌ها در این دانشگاه زبان فارسی تدریس کرد. کامشاد، که دوستی عمیقی با شاهرخ مسکوب داشت، با آثار ماندگاری چون «حدیث نفس» و ترجمه‌هایی نظیر «پایه‌گذاران نثر جدید فارسی»، نقش مهمی در فرهنگ و ادبیات ایران ایفا کرد، هرچند پس از انقلاب ۱۳۵۷ به‌ناگاه بازنشسته شد و در لندن اقامت گزید. علی آشوری، شاعر مقیم آمریکا در نوشته زیر از او یاد کرده است.
شعرهای شاهرختاش، با زبانی تصویری و نمادین، فضایی تلخ و انتقادی از جهان معاصر را ترسیم می‌کنند. او در مجموعه‌ای از مضامین تکرارشونده مانند تباهی، فراموشی، و ازخودبیگانگی جامعه‌ای را به تصویر می‌کشد که در آن انسان‌ها در چرخه‌ای بی‌پایان از رنج و پوچی گرفتار شده‌اند.
نویسنده از تصاویر، نمادها و طنز تلخ برای روایت رنج‌های اجتماعی مانند فقر، تبعیض و تضادهای فرهنگی استفاده می‌کند. شخصیت‌های کتاب، محصول شرایط سخت خود هستند و بدون قضاوت به تصویر کشیده می‌شوند. داستان‌ها با فضاسازی قوی و زبان بومی، دردهای مشترک جامعه‌ی ایرانی را بازتاب می‌دهند، از جمله تنهایی، جنون و آرزوهای بربادرفته.
مجله‌ی استرند با انتشار داستان‌های کوتاه گمشده‌ی «خواندن در شب» از گراهام گرین و «رویای شرم‌آور» از ایان فلمینگ، گنجینه‌ای ادبی را احیا کرده است. این آثار، که به ترتیب به ترس‌های روان‌شناختی و طنز سیاه می‌پردازند، نگاهی تازه به جنبه‌های کمتر شناخته‌شده‌ی دو غول ادبیات قرن بیستم ارائه می‌دهند.
نقد فاطمه دریکوند بر رمان «کمباین اندوه» اثر وحید خیرآبادی، یک تحلیل چندوجهی‌ست با تمرکز بر نقش نوشتن به‌عنوان مقاومتی در برابر فراموشی تاریخی. دریکوند رمان خیرآبادی را در چارچوب ادبیات پست‌مدرن قرار می‌دهد که با روایت غیرخطی و حضور مداوم نویسنده در متن مشخص می‌شود.
«نقش نیستی»، شامل ۵۹ شعر کوتاه از بیژن جلالی با ترجمه ادیبا شاهید تالکدر و آریا فانی به زبان انگلیسی‌ست. این مجموعه دو زبانه (فارسی-انگلیسی) با پیش‌گفتاری از دومنیکو اینجنیتو، دانشیار دانشگاه UCLA، و مقدمه‌ای انتقادی از آریا فانی، استادیار دانشگاه واشینگتن، اولین کتاب مستقل از اشعار تأمل‌برانگیز جلالی است که افق شعری او را به مخاطبان جهانی معرفی می‌کند.
نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در حالی از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت برگزار می‌شود که پوستر آن، با الهام از مینیاتورهای کمال‌الدین بهزاد، زنان را در ژست‌هایی منفعل و فرودست به تصویر کشیده است. برخلاف شکوه زنان در نگارگری ایرانی به‌عنوان نماد زیبایی و زایش، این پوستر تحت تأثیر سانسور حکومتی، زنان را از راویان پویای فرهنگ به کلیشه‌های فرزندآوری و انفعال تقلیل داده و فرصتی برای بازنمایی قدرتمند آن‌ها در هنر و ادب را از دست داده است.
شیوا ارسطویی، نویسنده، شاعر و مترجم برجسته ایرانی، در ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ در سن ۶۴ سالگی درگذشت. او با آثاری چون «آفتاب مهتاب»، «بی‌بی شهرزاد»، «افیون»، «خوف» و «من و سیمین و مصطفا»، که جوایزی چون گلشیری و یلدا را کسب کردند، نه تنها جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر ایران یافت، بلکه با روایت‌های ظریف از مسائل زنان و ابهام هنرمندانه میان واقعیت و خیال، ذهن خوانندگان را تسخیر کرد.
این رمان با حفظ ماجراهای کلاسیک، با طنز تلخ و نگاهی عمیق به برده‌داری، هویت و قدرت زبان، جیمز را به شخصیتی باهوش و انسانی تبدیل می‌کند که در جامعه نژادپرستانه قرن نوزدهم مقاومت می‌کند. «جیمز» که به گفته داوران پولیتزر سنگ بنای ادبیات قرن بیست‌ویکم است، در ادامه سنت بازنویسی کلاسیک‌ها از زاویه حاشیه‌نشینان، نقدی تیز بر روایت‌های مسلط ادبی ارائه می‌دهد.
او زانوهای گره‌دار، انگشتان پای رو به بیرون و یک زگیل سمی در انتهای بینی‌اش دارد و حالا، برای اولین بار پس از بیش از ۲۰ سال، بازگشته است: جولیا دونالدسون و اکسل شفلر اعلام کرده‌اند که در حال کار بر روی یک کتاب جدید گروفلو هستند.
انتشارات ایرانشهر به تازگی مجموعه‌ای از داستان‌ها و ناداستان‌ها نوشته احمد خلفانی را با عنوان «از سکوت تا تمساح» منتشر کرده است. حسین نوش‌آذر در
انتشارات رها به مناسبت هفتاد و هفتمین زادروز محمد محمدعلی، نویسنده فقید ایرانی، کتابی رایگان با عنوان به‌یاد خالق «جهان زندگان» منتشر کرد که به نقد و بررسی آثار این چهره برجسته ادبیات داستانی ایران می‌پردازد. این مجموعه در گوگل پلی و اپل بوکس در دسترس است.
این اثر روایتی چندصدایی و دیستوپیایی است که در بستر فروپاشی اجتماعی و زیست‌محیطی، به مبارزات زنان برای رهایی و بازسازی می‌پردازد. محبوبه موسوی در این رمان با محوریت آیدا و ۳۴ شخصیت نام‌گذاری‌شده، تم‌های سرکوب، رهایی، و بازسازی را از طریق ساختاری غیرخطی و پایان باز بررسی می‌کند.
رمان «ممد چخوف» نوشته خسرو کیان‌راد به تازگی در نشر تَموکَن منتشر شده است. این رمان با ترکیب هوشمندانه‌ی فرهنگ محلی، تاریخ باستانی، و دغدغه‌های وجودی، اثری تأمل‌برانگیز و چندلایه ارائه می‌دهد. این داستان برای خوانندگانی که به ادبیات رمزآلود با ریشه‌های عمیق فرهنگی و تاریخی علاقه‌مندند، تجربه‌ای غنی و به‌یادماندنی خواهد بود.
نقد ساختار سانسور و ناپایداری چاپ کتاب در ایران، با روایتی از تجربیات مستقیم نویسنده.
در همراهی و پیوند با کمپین سه‌شنبه‌های اعتراضی «نه به اعدام» درون زندان‌های ایران گروهی از شاعران اشعاری در ستایش زندگی و در مخالفت با اعدام‌ها را منتشر می‌کند. این اشعار همراه با ویدیوی برخی شعرخوانی‌ها قرار است در رادیو زمانه هم منتشر شود. برگزارکنندگان این کارزار که از شاعران شناخته شده ایران‌‌اند بیانیه‌ای منتشر کرده‌اند که می‌خوانید:
نشر آسمانا به تازگی نمایش‌نامه‌ی جدیدی از علی فومنی با عنوان «یوسف، یوزف، جوزپه» را منتشر کرده است. این اثر که نویسنده‌اش آن را «جن‌نامه‌ای در جامه‌ی نمایش‌نامه» توصیف می‌کند، روایتی متفاوت از جنگ را از زبان شخصیت‌هایی که به ظاهر «جن‌زده» به نظر می‌رسند، ارائه می‌دهد. پیش از این، فومنی با نمایش‌نامه‌ی «درنای سیبری» نیز با همین نشر همکاری داشته است.
موسوی با ساختارشکنی زبان و عبور از خطوط قرمز (با تأکید بر جملاتی مانند «توی شعرم چراغ‌قرمز نیست»)، سنت‌های واپس‌گرا را به چالش کشیده و آزادی را نه به عنوان یک آرمان، بلکه به مثابه کنشی ملموس و زیست‌شده ترسیم می‌کند. این اثر را می‌توان مانیفستی سیاسی-فلسفی دانست که ادبیات را به سلاحی برای نقد قدرت و بازتعریف حقیقت تبدیل می‌کند.
ماریو بارگاس یوسا، نویسنده پرویی و برنده جایزه نوبل ادبیات، در سن ۸۹ سالگی درگذشت. خانواده او این خبر را در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند. یوسا که به خاطر رمان‌های تأثیرگذار و دیدگاه‌های سیاسی‌اش شناخته می‌شد، در طول دوران حرفه‌ای خود، آثار متعددی خلق کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «شهر و سگ‌ها»، «گفت‌وگو در کاتدرال» و «سور بز» اشاره کرد.
سانسور که توهینی است به شعور آدمی، همیشه در طول تاریخ در شکل‌ها و شیوه‌های گوناگون در نزد همه‌ی نظام‌ها وجود داشته و متأسفانه هنوز هم در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به قیچی اندیشه ادامه می‌دهد. از آنچه که من در رژیم گذشته و کنونی تجربه کرده‌ام، به این نتیجه رسیده‌ام که سانسور در رژیم پهلوی بیشتر جنبه‌ی سیاسی داشته و در نظام کنونی، افزون بر جنبه‌ی سیاسی، شکل ایدئولوژیک هم به خود گرفته است.
«بانگ» یک رسانه ادبی و کاملاً خودبنیاد است که در خارج از ایران و به دور از سانسور و خودسانسوری بر مبنای تجربه‌ها و امکانات مشترک شخصی شکل گرفته و با کوشش شهریار مندنی‌پور و حسین نوش‌آذر اداره می‌شود.
