“آن سوی بهشت” استعارهای است از جهان پس از مرگ، که نشان میدهد حتی کسانی که از سختیهای مادی گریختهاند، همچنان بار سنگین اندیشه درباره مرگ و نیاز به یک “منزل” نهایی را بر دوش میکشند. اینجا، “منزل” تنها یک قبر نیست، بلکه نماد آرامش، هویت و ماندگاری است. داستان را می شنوید با صدای گرم و اجرای هنرمندانه کامران در مجموعه برنامه های آوا و نوا:
اگر قدرت، بیماری موروثی باشد که از پدر به پسر منتقل میشود، آیا قتل پدر تنها راه علاج است؟ «پدرم کالیگولا را میکُشد» اثر علیرضا جوانمرد، بیش از آنکه یک رمان باشد، کالبدشکافی بیپروای روانِ جمعی ماست؛ پژوهشی ادبی در باب دیوانگیِ نهادینهشده در ساختار قدرت و تقلایی تراژیک برای قطع زنجیرهای که ما را به طغیان شخصی و تاریخی مقید میکند.
در فضای سرد و خشن زندان، یعقوب که به اتهام شرکت در اعتراضات بازداشت شده، برای کاهش دوران حبس هجدهماهه خود، در امتحان حفظ قرآن شرکت میکند. این امتحان توسط بازجوهایی انجام میشود که خود با تفسیرهای خشک و ایدئولوژیک، قرآن را وسیلهای برای تحقیر و کنترل زندانیان قرار دادهاند. داستان، تضاد بین معنویت واقعی و استفاده ابزاری از دین را به تصویر میکشد و نشان میدهد چگونه فشار سیستماتیک و شکنجه، نه تنها بدن که روح و باورهای فرد را نیز نشانه میرود و او را در مرز فروپاشی روانی قرار میدهد.
«کبوترخان هزار توی مسموم» نوشته س.ر.مجتهدی، فراداستانی است که در تقاطع ادبیات، روانکاوی و تاریخ ایستاده است. این اثر، ماجرای راویای را روایت میکند که با خرید نسخهای مرموز از کتاب «موسی و یکتاپرستی» فروید، درگیر شبکهای از رازها میشود که او را به سمت کشف حقیقتی باستانی و خطرناک دربارهٔ اخناتون، خلیفهٔ فاطمی «الحاکم بامرالله» و هزارتوهای یک کبوترخانهٔ متروک سوق میدهد. روایتی رویامانند که در آن، جستجو برای معنا به بهایی گزاف تمام میشود: نابینایی.
این مقاله با تکیه بر نظریههای روایتشناسی ژنت و بارت و نیز روانکاوی فروید و لاکان، نشان میدهد که چگونه علیزاده با ساختارشکنی روایی و آفرینش زبانی حسی-جسمانی، مرزهای واقعیت، رؤیا و ناخودآگاه را در هم مینوردد. در این خوانش، بیماری استعارهای از انحطاط روح و مرگ میل است، بیمارستان صحنه تقابل واقعیت و ناخودآگاه ، و خود متن به «نوشتار رنج» بدل میگردد، چنانکه بدن بیمار به زبان متن تبدیل شده و هر زخم، نشانی از کوشش سوژه برای نوشتن خود در آستانه نابودی است.
یک عشق ممنوعه و نافرجام در بستر یک جامعه سنتی و سرکوبگر. نویسنده نشان میدهد که چگونه تابوها و ساختارهای پدرسالارانه نه تنها تمایلات انسانی را سرکوب میکنند، بلکه با نادیده گرفتن کرامت و آزادی های فردی (به ویژه برای زنان)، سببساز نابودی کامل معشوق و زخم خوردن ابدی راوی عاشق میشوند. این روایت، که با نمادهای فراوان آمیخته شده، سوگی است بر از دست رفتن معصومیت، زیبایی و شور زندگی تحت سنگینی سنتها و قیدوبندهای تحمیلی.
در داستان «ناتمام»، لیلا راعی با خلق موقعیتی فراواقعگرایانه، مسئولیت اخلاقی نویسنده در قبال شخصیتهای خلقشده و پیامدهای رها کردن اثر را به پرسش میگیرد. «مراد» که روزی طرحی ناتمام در ذهن نویسنده بوده، اکنون به موجودی مستقل و معترض بدل شده که برای به پایان رساندن سرنوشت خود، به جهان واقعی نویسنده هجوم آورده است. این تقابل استعاری، نه تنها رابطهٔ پیچیدهٔ نویسنده با آثار ناتمامش را نمایان میسازد، که به بار مسئولیتهای رهاشده در جامعۀ ایران نیز اشاره دارد. داستان را با صدا و اجرای نویسنده میشنوید:
در پادکست «آوا و نوا»، به سراغ رمان تکاندهنده «چشمی که رفت، نگاهی که آمد» میرویم؛ داستان زنی که چشمش را در راه آزادی از دست داده و در انزوا و تبعید، ناامیدانه در جستجوی معنایی برای زندگیاست. اما نجات او از جایی آغاز میشود که کمترین انتظارش را دارد: یک فنجان دمنوش زعفران و گفتوگویی خودمانی با همسایهای سالخورده. این اثر زیبا و عمیق به ما یادآوری میکند که شفا یافتن، اغلب در دل سادهترین ارتباطهای انسانی نهفته است.
مجموعهداستان «بار گریهای بر شانه دارم» به گردآوری فرهاد کشوری، دریچهای گشوده به ادبیات داستانی ایرانِ بیسانسور و رها از قیدهای ایدئولوژیک و جماعتهای خودشیفتهی ادبی است. این کتاب با گنجاندن نویسندگانی از پیشکسوتان دههی بیست تا کارگران خودآموختهی دههی شصت و هفتاد، نهتنها تنوع نسلی و جغرافیایی داستان امروز ایران را به نمایش میگذارد، بلکه در مقدمهی صریح و آسیبشناسانهی کشوری و در دل شاهکارهای کوتاهی چون آثار امین فقیری، صمد طاهری، مصطفی رحیمی و دیگران، ثابت میکند که هرگاه تیغ سانسور و فشار جماعتهای مانع برداشته شود، داستان فارسی همچنان توان خلق آثاری ماندگار، جسور و عمیقاً انسانی را دارد.
گاهی چیزهای به ظاهر پیشپاافتاده میتوانند تنهایی، مرزهای نامرئی بین انسانها و رازهای پنهان را برملا کنند. نویسنده در این داستان به ما نشان میدهد که چگون جامعه، به ویژه در بافت فرهنگی خاص، افراد را مجبور میکند رنجها و شکستهایشان را مانند «ننگ» پنهان و در «زیرزمین» وجود خود دفن کنند؛ این رازها اگرچه سنگین و آزاردهنده هستند، اما رویارویی با آنها و پذیرش تنهایی ناشی از آنها ممکن است به رهایی شخصی بینجامد.
«مُلان» روایتی است از تلاقی تجربههای شکست خورده و تخیلهای نجاتبخش. این داستان، مرز میان واقعیت و وهم را نه در ذهن یک راوی، که در دل تاریخ یک خانواده و جغرافیای یک سرزمین جستجو میکند. همراه می شویم با داستانی که عکسهای قدیمی، کلیدهای قفل شده و نامهای فراموش شده، در آن بار حافظه جمعی ما را بر دوش میکشند.
پارسا با زبانی آمیخته به گفتمان عامیانه و نمادهای سیاسی-اجتماعی، تصویری هجوآمیز از رابطهٔ فرد و قدرت، و همچنین تماشاگران منفعل این تقابل ترسیم میکند. داستان با پایانی باز و چندپاره، بر ابهام و پیچیدگی این رابطه تأکید دارد و پرسشهایی بنیادین دربارهٔ هویت، مقاومت و پذیرش در جامعه مطرح میکند.
در سالروز درگذشت محمد کلباسی (۹ آبان ۱۴۰۲)، داستاننویس اصفهانی و استاد ادبیات فارسی، مجموعه «سرباز کوچک» (۱۳۵۸) به عنوان شاهکاری از جریان واقعگرایی ذهنی در ادبیات ایران برجسته میشود؛ اثری که با ۱۲ داستان کوتاه، تنهایی انسان را در لحظات روزمره، از کودکی گِلی تا زندان و مرگ، با زبانی روان و هنجارگریز کاوش میکند و خواننده را به مواجهه با حقیقتهای مخفی وانهادگی وامیدارد، در امتداد میراث هدایت، گلشیری و صادقی.
«صداها» در ژانر داستانهای روانشناختی-اجتماعی، سفر روحی زنیست که با شنیدن صدای زندگی دیگران، متوجه خلأ بزرگی در زندگیاش میشود. او ابتدا این خلأ را به اشتباه در «نداشتن» آن زندگی بیرونی میبیند، اما سرانجام درمییابد که مشکل در «نداشتن» شور و هویت در زندگی درونی خودش است.
داستانهای پخته و خوشخوان این کتاب با نگاهی عمیقاً انسانشناسانه، تلخیهای زیستن در جهانی پر از اندوه، گناه، عشق و مهاجرت را به تصویر میکشند. نویسنده با بهکارگیری بسترهای فرهنگیِ هم بومی و هم فرابومی، از تهران تا مینهسوتا، و با خلق پایانبندیهایی اثرگذار و غیرمنتظره، بر زخمهای کهنهی بشری دست میگذارد. این اثر، روایتی شجاعانه از تلخیهایی است که گاه در پشت شکوهِ روایتهای رسمی پنهان میمانند.
مجموعهداستان “در حال محوشدن” اثر مسعود کبگانیان، با بهرهگیری از روایتهای ذهنی و سوررئال، تأثیرات روانی عمیق و ماندگار جنگ را به تصویر میکشد. درونمایهٔ محوری این داستانها، “محو شدن” مرز بین واقعیت و خیال است؛ بهگونهای که این ابهام تنها به شخصیتها محدود نمیشود و به جهان و ذهن خواننده نیز سرایت میکند. نویسنده استدلال میکند که قدرت اصلی کتاب در همین توانایی آن برای درگیر کردن مستقیم خواننده و قرار دادن او در فضایی از ترسی شفاف، اندوه سنگین و تردیدهای وجودی است.
این مصاحبه یک سند تاریخیِ درجه یک برای فهم جریان ادبی جنوب، تاریخچه مطبوعات محلی و نقش محوری ناصر تقوایی در شکلبخشیدن به این جریان ادبی است. ارزش اصلی آن در روایت اولیه، جزئیات منحصربهفرد و تحلیلهای شخصی نسیم خاکسار نهفته است. این متن برای هر پژوهشگری در حوزه تاریخ ادبیات معاصر ایران و به ویژه سینمای تقوایی، یک منبع ضروری و روشنگر محسوب میشود.
رمان فریبا صدیقیم از طریق شخصیتهایی چون «صبا»، «ملانی»، «مری خونین» و «آن بولین» به بررسی پیوند تاریخ و رمان تاریخی در چارچوب پسامدرنیسم میپردازد. با استفاده از عناصر کنایه، چندصدایی و کارناوال، رمان مرزهای میان واقعیت و خیال را مخدوش کرده و مضامینی چون ستم مردسالاری، اقتدار زنان و بازنگری تاریخ را برجسته میکند.
میخواهیم از ردپای چند متن در رمان سقفِ بلند تنهایی، نوشتهی حسین رادبوی، بهکوتاهی بگذریم. میخواهیم به متنها، رنجها، عشقها، ناکامیهای قصهساز بنگریم. میخواهیم به گوشهای از زندهگیهای پُرآرزو و زخم بنگریم.
نشر آسمانا با برگزاری جلسه نقد و بررسی رمان «پنجاه و شش درجه» اثر حسین نوشآذر، فرصتی برای گفتوگو درباره این اثر دیستوپیایی فراهم میکند. این رویداد پنجشنبه ۹ اکتبر (۱۸ مهر) ساعت ۱۳:۳۰ به وقت شرق آمریکا، ۱۹:۳۰ به وقت اروپای مرکزی و ۲۱:۰۰ به وقت تهران، از طریق زوم برگزار خواهد شد و با حضور نویسنده، رعنا سلیمانی (نویسنده) و مریم رئیسدانا (منتقد ادبی و نویسنده) همراه است.
«شرقی غمگین»، رمان الهام مشتاق، با روایتی نوستالژیک و عمیق، از دل تاریخ معاصر ایران و تنهایی انسانها قصهای میسازد که عطر زندگی و اندوه را در هم میآمیزد.
