
در حاشیه نمایشگاه کتاب بدونسانسور تورنتو از مجموعه داستان «عشقال» نوشته وحید ضرابینسب رونمایی شد. فرشته احمدی، نویسنده و مدرس داستاننویسی در سخنانی در این برنامه یادآوری کرد که ادبیات و هنر در زمانهای که شیوههایی جدید از ارتباط حاکم میشود، بهسمت ساختارشکنی و گفتوگویی نو با مخاطب پیش میروند. به گزارش نشر نقره، فرشته احمدی مولف و مدرس گفت:
«گرایش به تجربههای نوین روایت و بر هم زدن شیوههای مالوف پس از جنگ جهانی دوم و ایجاد تردید نسبت به اینکه بشر پاسخ همه چیز را خواهد یافت شکل گرفت و تا امروز ادامه دارد. سبکهای نوین با بیاعتمادی به روایتهای کلان رایج و حقیقت مطلق، مرز میان خیال و واقعیت را در هم میشکنند. نویسندگان با ابزارهایی چون طنز، پارودی، چندصدایی و بازیهای زبانی و مکانی، قواعد کلاسیک را به چالش میکشند. داستانها اغلب بدون پایان مشخص، با شخصیتهایی آگاه از حضور نویسنده، روایتهایی غیرخطی و بازتابی از آشفتگی جهان معاصر روایت میشوند.»
احمدی در ادامه درباره مضمون اصلی داستانهای «عشقال» گفت:
«وحید ضرابینسب در کتاب “عشقال” روایتهایی در ظاهر جداگانه اما در عمق پیوسته را آفریده و با نگاهی تردیدآمیز و گروتسک به موضوعاتی چون عشق و مرگ پرداخته است. عدم قطعیت، بیقهرمانی، لایههای طنز، آشناییزدایی، شکست زمانی، پایان باز و بیفرجامی از ویژگیهای داستانهای اینکتاب است و البته توجه به آثار گذشتگان و استفادهی کلاژگونه از آنها.»
وحید ضرابینسب، نویسنده، کارگردان و تهیهکننده ایرانی، بیشتر به خاطر فعالیتهایش در سینما شناخته شده است تا آثار ادبی. او در سال ۱۳۹۶ با کارگردانی، نویسندگی و تهیهکنندگی فیلم «دخمه» در عرصه سینما نامی برای خود دستوپا کرد. علاوه بر سینما، او کتابهایی نظیر «دو فیلمنامه با یک بلیت» و «وقتی از فیلم حرف میزنیم از چه حرف میزنیم» را نوشته که نشاندهنده علاقه او به تحلیل و نگارش در حوزه سینما است.
فرشته احمدی با اشاره به تأثیر دیجیتالیسم بر ادبیات و تغییر رفتار مخاطبان در سالهای اخیر افزود:
«ما در دورانی زندگی میکنیم که مخاطب زمان محدودی را به مطالعه اختصاص میدهد، پس گاهی نویسنده مجبور است شیوههایی برگزیند که در کوتاهترین شکل ممکن، بیشترین تأثیر را بگذارد. استفاده از شیوههایی همچون مینیمالیسم، فشردهسازی معنا، ترکیب مدیومهای مختلف، پست مدرنیسم و … به هنرمند کمک میکند تا عمل خلاقهاش را متناسب با ساختارهای موجود در جامعه، ارائه کند.»
بر اساس گزارش نشر نقره ضرابینسب سپس بخشهایی از کتابش را خواند. او گفت:
«مجموعه داستان عشقال که مانند سایر کارهای داستانیام نتوانست از تیغ سانسور در ایران بگذرد روایتهایی است شکاکانه از عاشقیتهایی به ظاهر بیارتباط، بی سرانجام، یا با انجامی غیرمعمول.
او با مقایسه محتوا و ساختار فیلم و داستان گفت:
«بهشدت معتقدم داستانکوتاه همان کارکرد فیلم کوتاه را دارد و برعکس. یعنی اگر رمان و فیلم بلند روایتمحور و قهرمانمحور هستند و بهدنبال گرهگشایی و نتیجهآفرینی، داستانکوتاه و فیلمکوتاه فرممحور و اندیشهمحور هستند باهدف پرسشآفرینی و نمایش وضعیت ذهنی و حسی. داستان کوتاه هنر حذف است نه هنر پرورش، تبدیل قهرمان هدفمند بااراده به انسان شکستخورده و بیهدف.»
نشریه ادبی بانگ یادآوری میکند که داستان کوتاه و فیلم کوتاه از نظر کارکرد اشتراکات اساسی دارند: هر دو با تمرکز بر ایجاز و فشردگی، به جای روایتهای مفصل بر لحظات کلیدی و تصاویر نمادین تکیه میکنند، پایانباز را ترجیح میدهند و مخاطب را به تأمل وامیدارند، و بیش از آنکه به تحول شخصیت یا پیرنگ پیچیده بپردازند، وضعیتهای انسانی را در کوتاهترین شکل ممکن بازتاب میدهند. تفاوت اصلی در ابزار بیان آنهاست: فیلم کوتاه از تصویر و صدا بهره میبرد، حال آنکه داستان کوتاه با کلمات و تخیل خواننده اثرگذاری ایجاد میکند، اما هر دو در ذات، هنرِ حذفِ غیرضروریها و رسیدن به جوهرهی معنایی هستند و با اینحال این دو یک تفاوت بسیار مهم دارند: وصف در سینما (حرکت دوربین) تصویرمحور، عینیتر و در زمان واقعی و با تمرکز بر عمل اتفاق میافتد در داستاننویسی اما وصف زبانمحور، تخیلبرانگیز، منعطف و با تمرکز بر جزئیات ذهنیست. به ندرت نویسندهای، مانند ناصر تقوایی فیلمساز موفقی بوده و به ندرت فیلمساز موفقی مانند داریوش مهرجویی، نویسنده موفقی بوده است.
پیش از این رمان موفق «زینت» از وحید ضرابینسب در دیاسپورا منتشر شده بود.