بانگ - نوا
چند شعر از محمد تاج
حرف اصلی شاعر در این شعرها، جست‌وجوی معشوق و تجلی عشق به‌عنوان نیرویی الهی و آفرینش‌گر است که جهان و هستی را معنا می‌بخشد.
۷ شهریور ۱۴۰۴
حرف اصلی شاعر در این شعرها، جست‌وجوی معشوق و تجلی عشق به‌عنوان نیرویی الهی و آفرینش‌گر است که جهان و هستی را معنا می‌بخشد.
اوگن گومرینگر، شاعر برجسته و پدر شعر کانکریت اروپا، در ۱۰۰ سالگی درگذشت. این شاعر آلمانی-بولیویایی که با آثاری چون «سیلنسیو» و «آونیداس» مسیر شعر مدرن را تغییر داد، به دلیل نوآوری‌های مینیمالیستی و جنجال‌های فرهنگی، از جمله حذف شعرش از دانشگاهی در برلین، شهرتی جهانی یافت.
حرف اصلی ندا معمار کرمانی در این شعرها، درهم‌تنیدگی عمیق احساسات انسانی با طبیعت، فقدان، و چرخه‌های پایان‌ناپذیر زندگی و مرگ است.
پرستو جوزانی در این اشعار با تصاویر تند و نمادین، وضعیت انسانی را در برابر نیروهای بیرونی (شهر، مرگ، فساد) و ترس‌های درونی به تصویر می‌کشد. شعر «سنگ صبور» به‌ویژه با ترکیب اسطوره و واقعیت، امیدهای شکست‌خورده را نشان می‌دهد و از زبان یک راوی بی‌رحم، مخاطب را با حقیقت تلخ زندگی مواجه می‌کند.
پیره در این اشعار با مفاهیمی مانند عشق، مرگ، و پیوند انسان با طبیعت را بررسی می‌کند. شعرهای او گاه آرام و تأملی هستند («پیشگو») و گاه پر از شور و دگرگونی («روایتِ علاقه»)، اما در همه‌ی آن‌ها عناصر طبیعت و زندگی روزمره به ابزاری برای بیان مفاهیم فلسفی تبدیل می‌شوند. می‌شنوید با صدا و اجرای شاعر:
«پیامبر درختان» نوشته صفا صفایی اثری عمیقاً طبیعت‌گرایانه و عرفانی است که در آن شاعر خود را نه پیامبر انسان‌ها، بلکه پیامبر درختان، حیوانات و عناصر طبیعی معرفی می‌کند. این شعر با نگاهی پرشور به جهان طبیعت، از زبان موجوداتی سخن می‌گوید که اغلب نادیده گرفته می‌شوند: درختان، پرندگان، سنگ‌ها و رودها.
این اشعار با تصاویر تلخ و نمادین، جنگ را نه به مثابه رویدادی سیاسی، بلکه به عنوان زخمی عمیق بر پیکره انسانیت روایت می‌کنند؛ از عادی‌شدن خشونت تا مقاومت امید در دل تاریکی
آوایی به بم و زیر می‌خواند:
جهان هیچ بود هیچ خواهد شد!
صدا، دست به جهان‌آرایی می‌زند و
واژه می‌سازد
واژه‌هایی از یأس و وقار و انکار…
آهنین در این شعر، با ترکیب تصاویر سورئال و عواطف انسانی، تنهایی، خاطره، و تلاش برای رهایی را به‌شکلی تأثیرگذار به تصویر می‌کشد. زبان شعر
شعر پیمان وهاب‌زاده با گوشه‌چشمی به اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران و کشتار غزه با ترکیبِ روایتِ آرمان‌شهری و سوگِ پنهان، جهانی بی‌مرز به نام «پیمانستان» می‌آفریند که در آن مهربانی قانون است و هویت‌ها بازتعریف می‌شوند. این اثر هم نوستالژی است برای جهانی ازدست‌رفته، هم بیانیه‌ای برای جهانی که می‌تواند باشد.
اشعار هستی قاسمی با ترکیب واقع‌گرایی سیاه و نمادگرایی شاعرانه، جنگ را به مثابه فاجعه‌ای انسانی محکوم می‌کنند. قاسمی از یک سو جنگ را پدیده‌ای ضد طبیعت می‌داند، و از سوی دیگر با تمرکز بر رابطه مادر و فرزند، بر ضرورت حفظ امید در برابر تباهی تأکید می‌کند. زبان ساده اما تصویری او، همراه با تکرارهای تأثیرگذار پیام ضد جنگش را به شکلی ملموس و انسانی انتقال می‌دهد.
» آسمان جعفری‌نژاد سوگ جمعی ملتی را به تصویر می‌کشد که در غم از دست دادن هویت و آرمان‌هایش فرو رفته است. شاعر با استفاده از استعاره‌هایی مانند «ایران هواپیمایی بود که سقوط کرد»، «مادری که با خون خود نوزادان بی‌مادر را شیر می‌دهد» و «قارچ‌های چتری استخوان‌ها»، فضایی از درد، اندوه و انزوا را خلق می‌کند.
غزل فائزه جنیدی با بیانی لطیف، سفرِ ناتمامِ انسان به سوی معنا را روایت می‌کند؛ گویی راوی در دایره‌ای از انتظار و زخم گرفتار آمده، اما هنوز به شهرِ آرمانیِ خود نرسیده است.
این سروده، مویه‌نامه‌ای است برای دردِ مشترکِ انسان و میهن: “زخم بر پیکر تو، زخم بر جانِ من است”. اما در این سوگواره، امیدواری نیز نهفته: “تو ققنوسی و از این آتش، باز خواهی جهید”…»
این شعر، در بستر تهدیدهای اخیر بمباران، با طرح دو پرسش بنیادین به جنگ می‌تازد: آیا فناوری مرگ‌بار می‌تواند انسانیت را در خود محو کند؟ و آیا تخریب فردو، که شاعر آن را «گلوگاه نازک امید» می‌نامد، آینده را به خاکستری از رؤیاهای سوخته بدل نخواهد کرد؟ فیروزی با هشدار نسبت به فاجعه زیست‌محیطی و نابودی حافظه جمعی، در بیت پایانی شعرد اعتراض شاعرانه‌ای را علیه جنگ‌طلبی فریاد می‌زند: «بعضی خواب‌ها باید خواب بمانند، تا زمین از خاکستر تهی شود.»
شعر علی قنبری را می‌توان هم‌راستا با نظریه‌ی آدرنو درباره‌ی هنر در عصر بحران، مانیفستی ادبی در شرایط جنگی کنونی دانست. شاعر از یک سو به ناتوانی زبان اعتراف می‌کند، اما از سوی دیگر، با نوشتن، سکوت را می‌شکند – کنشی که از جنس مقاومت است. شعر را می‌خوانید:
کارزار «شعر زندگی در برابر اعدام» کنشی فرهنگی‌ست در برابر نهادینه‌شدن خشونت قضایی در ایران؛ تلاشی برای بازخوانی عدالت است، نه در چهارچوب انتقام و سرکوب، بلکه در قالب زبانی هم‌ذات‌پندار، معترض، زایا و مقاوم. این مقاله، با تحلیل بیانیه‌ها، سخنرانی‌ها و شب‌های شعر این کارزار، نشان می‌دهد که شعر چگونه، فراتر از قالبی ادبی، می‌تواند به میدان کنش فرهنگی و تبلور اندیشه‌ای مدنی و انسانی بدل شود.
در «دستمال گلدار» شاعر در مرز میان مرگ و زندگی، به دنبال امیدی نیلوفرگونه از دل مرداب است. شعر با طنز تلخ فقدان و تلاش برای یافتن معنا در پایان عمر را روایت می‌کنند.
غزل نخست با تصاویر پرتوان روحیه‌ی مقاومت و امید را در برابر تاریکی‌ها ترسیم می‌کند. غزل دوم اما با نوستالژی زیبایی‌های ازدست‌رفته آغاز می‌شود و جهانی آرمانی را توصیف می‌کند که گویا تنها با “یک دم نغمه‌خوانی” می‌تواند بازآفریده شود. این دو غزل در کنار هم، دو روی یک سکه‌اند: ستایش پایداری در تاریکی و حسرت رویش‌های محقق‌نشده.
شعرها به مضامین کرامت انسانی، تروما، سوگواری و مقاومت پرداختند و این حرکت گامی کوچک اما پیوسته در مبارزه‌ی فرهنگی علیه خشونت نهادینه‌شده قلمداد شد، با امید به تداوم مقاومت فرهنگی و اجتماعی تا ریشه‌کنی اعدام.
کارزار شعر زندگی در برابر اعدام به پایان رسید. در قالب ویژه‌نامه‌ای در نشریه ادبی بانگ با شعر دبیرکارزار این اشعار را بازنشر می‌کنیم. در این شعر از آتفه چهارمحالیان، شهر موجودی زنده و زخم‌خورده است که «گوشه‌های مقتول خود را می‌نامد»— چنانکه گویی هر کوچه از کوچه‌های شهر یک اعدامی را به یاد می‌آورد. در این میان تعبیر «صابون غم» که هر روز ساییده‌تر می‌شود و «سیاهی قضات را می‌بوید»، بیانگر شست‌وشوی وجدان جمعی و عادی‌سازی اعدام است.