آنچه این داستان را جاودانه کرده، پایانِ بازِ نفسگیر آن است: تلفن بار آخر زنگ میزند، چهار بار، یک بار، سپس دوازده بار مصمم و غمانگیز… و هیچکس جواب نمیدهد. خواننده تا لحظهی آخر نمیداند خیانت واقعی بوده یا فقط توهمِ یک ذهن عاشق و مضطرب؟ آپدایک قضاوت نمیکند؛ فقط زندگیِ واقعیِ طبقهی متوسط آمریکا را، با تمام ریاکاری، تنهایی و میلِ سرکوبشدهاش، زیر ذرهبین میگذارد.
شمارهٔ چهارم مجلهٔ ادبی مهری، دریچهایست گشوده به قلب ادبیات بریتانیا؛ نه فقط انگلستانِ آشنای وولف و اورول، که اسکاتلندِ نوای نیانبان و هَگیس، ولز و ایرلند شمالی با همهٔ شور سنتی و مقاومتشان در برابر جهان صنعتیِ نو.
بزرگترین دستاورد بریل، توانایی او در تبدیل امور عادی و پیشپاافتاده به موضوعی شاعرانه و عمیق بود. او ثابت کرد که برای خلق داستانی تاثیرگذار، نیازی به سوژههای دراماتیک یا شخصیتهای استثنایی نیست. در داستان «گل کلم»، نوشیدن یک آبجو در کافه به نمادی از آزادی و مقاومت در برابر زندگی یکنواخت تبدیل میشود، و در «پدری برای آخر هفته»، یک گفتگوی ساده والدین و فرزند، نمایانگر شکاف نسلی و پیچیدگیهای روابط انسانی است.
این مقاله با تکیه بر نظریههای روایتشناسی ژنت و بارت و نیز روانکاوی فروید و لاکان، نشان میدهد که چگونه علیزاده با ساختارشکنی روایی و آفرینش زبانی حسی-جسمانی، مرزهای واقعیت، رؤیا و ناخودآگاه را در هم مینوردد. در این خوانش، بیماری استعارهای از انحطاط روح و مرگ میل است، بیمارستان صحنه تقابل واقعیت و ناخودآگاه ، و خود متن به «نوشتار رنج» بدل میگردد، چنانکه بدن بیمار به زبان متن تبدیل شده و هر زخم، نشانی از کوشش سوژه برای نوشتن خود در آستانه نابودی است.
جعفر پناهی با «یک تصادف ساده» (برندهی نخل طلای کن ۲۰۲۵) یکی از جسورانهترین و دردناکترین پرسشهای زمانهی ما را روایت میکند: وقتی بالاخره شکنجهگر سابقتان را در جادهای تاریک گیر انداختید، با او چه میکنید؟ انتقام؟ قصاص؟ یا رهایش میکنید تا چرخهی خشونت بالاخره در جایی بشکند؟
در یک اتاق کوچک بخش زنان و زایمان بیمارستان دولتی مشهد، طی فقط دو شبانهروز، علی رحمانیقناویزباف تمام ایران دههشصتی-هفتادی زنان را جا میدهد: هما، فیزیکدانِ سرخوردهای که از کیست تخمدان میترسد و هنوز نمیداند آیا میتواند مادر شود؛ ملیحه، زنی از شیروان که پس از پنج سال انتظار باردار شده اما پستانهایش به بیماری ناشناختهای دچار شده و قانون، پزشک و شوهرش او را مجبور میکنند تا زایمان «جانش را فدای جنین کند»؛ و پیرزنی در کما که مرگ را به وسط اتاق زایشگاه میآورد.
رمان «باغ عروسک» آخرین کتاب باقی مانده از مژده ساجدین، در تقاطع «رئالیسم جادویی»، «فمینیسم» و «ادبیات اقلیمی شمال» ایستاده است. در این پادکست از مجموعه «آوا و نوا»، نوشته و با اجرای حسین نوشآذر، سفر تحول شخصیت محوری رمان، «مولود/بانو/نسترن»، را نه به عنوان یک خط سیر سادهی داستانی، که به مثابه یک «اسطورهی مدرن زنانه» بازگو میکنیم.
رمان «فرار از مجتمع دخترانه» محبوبه موسوی، داستانی درباره پایان جهان نیست، بلکه روایتی است از زندگی در پسا-فاجعه. این رمان از توصیف صرف ویرانی فراتر رفته و به این پرسش میپردازد که چگونه میتوان از دل همان ویرانی، جهان تازهای با مفاهیم جدیدی از امید، همبستگی و جامعه ساخت. این مقاله با اتخاذ خوانشی عاطفی-زیستمحیطی و با تکیه بر نظریهٔ اقتصاد عاطفی سارا احمد، نشان میدهد که چگونه محیطِ فروپاشیده، احساساتی چون ترس و شرم را تولید میکند، و این احساسات در فرآیندی وارونه، به عاملی برای باززایی، همبستگی زنانه و شکلگیری اتوپیایی سولارپانک در دل ویرانی بدل میشوند.
مسعود یحیوی در این داستان، با مهارت یک میز تحریر قدیمی را به آینهای تمامنما از گناه، غفلت و مسئولیت تبدیل میکند. فروش ظاهراً بیاهمیت یک شیء ساده، ناگهان شخصیت اصلی را روبهروی مادری مینشاند که سالها پیش در سکوت از او دل کنده بود. نویسنده با بازی ظریف با «تجانس»های معنوی، مرز میان داستان و زندگی را در هم میریزد و خواننده را در برابر این پرسش قرار میدهد: آیا هنر واقعاً میتواند عاطفهای را جبران کند که در زندگی از دست رفته است؟
شنبه ۲۲ نوامبر ۲۰۲۵، به مناسبت چهلمین سالگرد درگذشت غلامحسین ساعدی (گوهر مراد)، نویسنده و نمایشنامهنویس برجسته ایرانی، مراسمی با عنوان «هنر ساعدی بودن» توسط گروه تئاتر اگزیت برگزار شد. پیام ویدیویی نسیم خاکسار را میبینید:
آیا احمد اخوت، «بورخس اصفهانی» است؟ این ادعایی است که برخی با استناد به فرم روایی مشابه و حجم انبوه ارجاعات تاریخی مطرح میکنند. اما نگارنده در تحلیلی تطبیقی، با واکاوی داستانهای این دو نویسنده، به نتایجی متضاد میرسد و نشان میدهد که تاریخ در دستان بورخس، ابزاری برای خلق شگفتی و زیباییشناسی ناب است، در حالی که اخوت از آن برای واکاوی واقعیتهای اجتماعی و طرح پرسشهای انتقادی بهره میبرد. این نوشتار، مرزهای این دو نگاه کاملاً متمایز را ترسیم میکند.
کارمند استرالیایی با ترجمه «جنگ و صلح» به لهجه عامیانه، نه تنها یک اثر کلاسیک را از برج عاج نخبگان پایین کشید، که قدرت شبکههای اجتماعی در بازتعریف سلیقه ادبی را به نمایش گذاشت.
یاوری در یادداشتی ویژه برای مراسم تجلیل از فرشته مولوی (۲۹ نوامبر ۲۰۲۵ در تورنتو) تأکید کرده که انتشار نسخه انگلیسی داستانهایی از تهران» نوشته فرشته مولوی توسط انتشارات آسمانا گامی تاریخی برای پیوستن ادبیات زنان ایران به صحنه جهانی است.
یک عشق ممنوعه و نافرجام در بستر یک جامعه سنتی و سرکوبگر. نویسنده نشان میدهد که چگونه تابوها و ساختارهای پدرسالارانه نه تنها تمایلات انسانی را سرکوب میکنند، بلکه با نادیده گرفتن کرامت و آزادی های فردی (به ویژه برای زنان)، سببساز نابودی کامل معشوق و زخم خوردن ابدی راوی عاشق میشوند. این روایت، که با نمادهای فراوان آمیخته شده، سوگی است بر از دست رفتن معصومیت، زیبایی و شور زندگی تحت سنگینی سنتها و قیدوبندهای تحمیلی.
مهدی اخوان ثالث، شاعر «شکست» خوانده شده است؛ اما پرسش بنیادین این است که این شکست، شکست از چه چیزی و در چه عرصهای است؟ این مقاله با گذر از خوانش رایج از اشعار اخوان به مثابه بازتابی از ناکامیهای سیاسی و تاریخی، استدلال میکند که شکست محوری در جهان شعری او، «شکستی معنایی» و «فروپاشی نوید» در برابر «جسمیت جهان» است. این مقاله نشان میدهد که اندوه اخوان، فراسوی تاریخ و سیاست، در آگاهی به شکست معنا در رویارویی با عینیتِ بیرحم جهان ریشه دارد.
در داستان «ناتمام»، لیلا راعی با خلق موقعیتی فراواقعگرایانه، مسئولیت اخلاقی نویسنده در قبال شخصیتهای خلقشده و پیامدهای رها کردن اثر را به پرسش میگیرد. «مراد» که روزی طرحی ناتمام در ذهن نویسنده بوده، اکنون به موجودی مستقل و معترض بدل شده که برای به پایان رساندن سرنوشت خود، به جهان واقعی نویسنده هجوم آورده است. این تقابل استعاری، نه تنها رابطهٔ پیچیدهٔ نویسنده با آثار ناتمامش را نمایان میسازد، که به بار مسئولیتهای رهاشده در جامعۀ ایران نیز اشاره دارد. داستان را با صدا و اجرای نویسنده میشنوید:
«نخی بر دوازده قطعهی غریبه» نوشته بهروز شیدا یک «انقلاب مینیاتوری» در خوانش متون است. اثری که مرز بین «نظریه» و «اجرا» را میزداید و نشان میدهد که تفکر خود میتواند فرمی هنری باشد. در این جستار، نویسنده با انتخاب تئوری فردریش کیتلر به عنوان سنگ محک، و بسط آن به فرضیههایی نو شبکهای از گفتوگوهای میانمتنی میآفریند که بارگاس یوسا را به سیلویا پلات، مکتب فرانکفورت را به رمان مدرس صادقی پیوند میزند. حاصل، متنی است شاعرانه، پویا و عمیقاً انسانی که نه تنها الگویی برای تحلیل متون ارائه میدهد، بلکه درکی تازه از شرایط پیچیده انسان معاصر را نیز پیش چشم ما میگذارد.
غلامحسین ساعدی، رنج را نه به عنوان یک دشمن، بلکه به عنوان مسیری به سوی شناخت و منبعی برای حکمت میفهمید. او در آثارش، چه در نقش پزشک و چه در مقام نویسنده، به دنبال درک و بیان درد بود؛ دردی که در کالبد جامعه، روان انسان و زبان مردم رخنه کرده بود. تبعید، این رنج را به تجربهای هستیشناسانه بدل کرد و نوشتن برایش به شکلی از مقاومت در برابر فراموشی و معناباختگی تبدیل شد.
مژده ساجدین، داستاننویس برجسته و پیشگام ادبیات اقلیمی و زنانهٔ گیلان، نویسندهٔ مجموعههای ماندگار «شهرزاد چاه»، «سنگاب» و «بیرفت بیبرگشت»، در سن ۵۵ سالگی در آبان ۱۴۰۴ درگذشت و جامعهٔ ادبی ایران را در بهت و اندوه فرو برد. خانهٔ فرهنگ گیلان این ضایعهٔ جبرانناپذیر را اعلام کرد.
دیانا پی. اسنایدر، مترجم ادبی، در مقالهای در World Literature Today هوش مصنوعی مولد را نه فناوری بیطرف، بلکه ابزار جدیدی برای سلطه طبقهای از میلیاردرهای ترانسهیومنیست میداند که با دزدی مالکیت معنوی، نابودی زبانهای بومی و مصرف وحشتناک آب و برق، استعمار تازهای را رقم میزنند.
مسعود نقرهکار در رمان «روسپیان صادقترین معشوقههای عالماند» با پرسشگری مداوم و توصیفهای عمیق، زخمهای آرمانزدگی، پوچپویی و اضطراب وجودی انسان معاصر را در بستر تاریخ و فرهنگ ایران کاوش میکند و با نگاهی انتقادی، از دل واقعیتهای تلخ اجتماعی و روانشناختی، روایتی روشنگرانه از چالشهای روشنفکری و جستجوی معنا در جهان مدرن ارائه میدهد.
