شاپور راسخ، جامعه شناس و شاعر فقید ایرانی
شاپور راسخ، از بنیانگذاران جامعه‌شناسی در ایران و از نخستین همکاران مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی درگذشت.
دکتر شاپور راسخ در سال ۱۳۰۳ در تهران متولد شد و پس از گذراندن دوره دکترای ادبیات فارسی در دانشگاه تهران به علوم اجتماعی روی آورد و بعد از دریافت لیسانس اقتصاد و فوق لیسانس علوم اجتماعی از دانشگاه ژنو ، دکترای خود را در رشته جامعه‌شناسی دریافت کرد. او از دانشجویان سرآمد ژان پیاژه در دانشگاه ژنو و ژرژ گورویچ در سوربن بوده است. رساله دکترای او درباره‌‌ی «اندیشه‌‌های پیش‌‌ساخته و تعصبات بی‌‌پایه در میان گروه‌‌های انسانی» بود.
راسخ سال‌ها استاد دانشگاه تهران بود اما به سبب تعلقش به دیانت بهایی بعد از انقلاب ناگزیر به ترک ایران شد. استاد فقید احسان یارشاطر در مصاحبه با ماندانا زندیان درباره او گفته بود:
«هیچ فضیلتی نیست که این مرد نداشته باشد. دانشمند درجه اول و سخنرانی کم‌نظیر، صاحب تعلیفات بسیار خوب درباره تعلیم و تربیت، شاعر و نویسنده‌ای خوش‌نثر، و از همه مهم‌تر، یک انسان با اخلاق، شریف، راست، امین و پاک است. »
راسخ در سال‌های قبل از انقلاب در مقاله‌ای در نشریه «راهنمای کتاب» با گوشه‌چشمی به بهائیت نوشته بود: «اخیرا نیز دو جنبش مهم مذهبی ایرانی، جهانگیر شده…»
جلال آل‌احمد در نامه‌ای بسیار توهین آمیز و پرعتاب به مدیرمسئول نشریه به راسخ تاخته و نوشته بود:
«بنده خدای “راسخ” که یک عمر جان کنده تا جامعه‌شناس شناخته شود، این جوری خودش را لو می‌دهد. آخر این حضرت چطور جرأت می‌کند در دنیائی که هنوز سوسیالیسم و کمونیسم را با آن کبکبه و دبدبه (از روس و اروپای شرقی تا چین و ماچین…) نمی‌توان مذهب جهانگیر دانست این مذهب‌سازی بسیار خصوصی و بسیار در بسته و بسیار ترقی ساز و زداینده اصالت‌های بومی را “مذهب جهانگیر” بنامند؟»
این نامه در اسناد تاریخی ضدیت با بهائیان در ایران به ثبت رسیده است.
شاپور راسخ مجموعه‌ای از اشعار خود را هم با عنوان «سرود رهگذر» منتشر کرده است. او در مصاحبه‌ای گفته است که این اشعار را در طول زندگانی خود هنگامی که با زیبالیی طبیعت یا با خوبی انسان‌ها روبرو شده سروده است. آهنگ زندگانی بر اساس یکی از اشعار این کتاب توسط ارکسترز سمفونیک پراگ اجرا شده.
راسخ از سال ۱۹۸۰ تا حدود ۲۰۰۵ با یونسکو خصوصاً دفتر بین‌‌المللی تعلیم و تربیت (ژنو) و مؤسسه بین‌‌المللی برنامه‌‌ریزی تعلیم و تربیت (پاریس) همکاری نزدیک داشت و چند کتاب در زمینه‌ی اصلاحات در نظام آموزشی و برنامه‌‌ریزی تعلیم و تربیت برای این سازمان نوشت که به چاپ رسید و بعضاً از انتشارات معتبر آن دستگاه محسوب شد.
بیشتر بخوانید:
