«وظیفه خانواده من در انقلاب جهانی» رمان کلاسیکی است از ادبیات بالکان نوشته بورا چوسیچ نویسنده صربستانی که در زمان انتشار در سالهای دهه ۱۹۹۰ از کتابهای بسیار پرخواننده در بالکان و در آلمان بود.
در این رمان با چگونگی آغاز جنگ جهانی دوم و ظهور فاشیسم و کمونیسم در سال های دهه ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۰ در یوگسلاوی سابق آشنا میشویم و با نمود این تحولات در یک خانواده نسبتا فقیر از دریچه چشم یک پسربچه کمهوش که وقتی پارتیزانها سر میرسند و دوستیها به دشمنی و دشمنیها به دوستیهای تازه تبدیل میشوند خیال میکند کتاب «یک گام به پیش دو گام به پس» لنین کتاب رقص تانگوست و در همان حال درباره کوتولولهها در ظرف ترشی بحث میکند.
نظرگاه این داستان متفاوت است و نوعی بدعت و یک پیشنهاد در داستاننویسی به شمار میآید از این نظر که راوی کمهوش داستان روی یک موضوع متمرکز نیست. اغتشاش ذهنی او بیانگر اغتشاش خانوادگی و اغتشاش در جامعهای بحرانزده و انقلابزده است که در آستانه فروپاشی قرار دارد.
فروغ بهلولی ماسوله (پوستر: کاری از ساعد)
راوی داستان که در آغاز جنگ جهانی دوم کودکی بیش نیست، در پایان داستان شلوار کوتاه را از پایش درمیآورد و یک شلوار بلند مردانه میپوشد. او حالا مرد شده است. مادر که نگران اوست و از تنهایی هم رنج میبرد از او میپرسد: چرا نشد که بچه بمانی؟ و او هم در پاسخ به سادگی میگوید: نمیدانم.
در این فاصله مثل هر انقلاب ویرانگری، یک جابجایی اجتماعی بزرگ اتفاق افتاده: کسانی که تا دیروز در روستاهای دورافتاده زندگی میکردند، تفنگ به دست گرفته و زمام امور را در دست دارند. کسانی که تا آن زمان قدرت و ثروت داشتند و در مجالس باشکوه شرکت میکردند خانهنشین شدهاند.
بازنمایی تحولات اجتماعی در جریان جنگها و انقلابها از طریق بازگویی رویدادهای خانوادگی سابقهای طولانی در ادبیات داستانی جهان و ایران دارد. اینکه روایتگر داستان هم خلوضع، پریشاناحوال یا نوجوان عاشقپیشه یا کودک باشد و رویدادهای مهم تاریخی را روایت کند، امر تازهای نیست. با اینحال به سبب اهمیت بالکان در تاریخ اروپا «وظیفه خانوادگی من در انقلاب جهانی» اهمیت ویژهای یافت.
داستان در یک پیشزمینه شاد – غمگین روایت میشود و در مجموع از آثار ممتاز در ادبیات شرق اروپا بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری به شمار میآید.
چوسیچ در سال ۱۹۳۲ متولد شده و بیش از بیست رمان و مجموعه داستان منتشر کرده که از آن میان همین رمان «وظیفه خانواده من در انقلاب جهانی» از شناخته شدهترین و موفقترین آثار اوست.
این کتاب را حسین نوشآذر حدود پانزده سال پیش به فارسی ترجمه کرد اما به خاطر سانسور از انتشارش در ایران صرف نظر کرده است. چند فصل از این رمان را با اجرای فروغ بهلولی ماسوله میشنوید در بانگ – نوا: