جایزه ادبی گنکور برای کمال داوود

داوران جایزه ادبی گنکور دوشنبه ۴ نوامبر (۱۴ آبان) در رستوران دروان پاریس با شش رأی کمال داود، نویسنده الجزایری‌تبار فرانسوی را در نخستین مرحله به عنوان برنده جایزه گنکور اعلام کردند.   

 جایزه گنکور ۲۰۲۴ به رمان «حوری‌ها» اثر کمال داوود (گالیمار، ۴۱۶ صفحه، ۲۳ یورو، نسخه دیجیتال ۱۵ یورو) تعلق گرفت. 

کمال داوود با انتشار عکسی از پدر و مادرش در شبکه ایکس نوشت:

«این رویای شماست که با سال‌های عمرتان پرداخت می‌شود. به پدرم که فوت کرده. به مادرم که هنوز زنده است، اما دیگر چیزی به یاد نمی‌آورد. هیچ کلمه‌ای برای گفتن یک تشکر واقعی وجود ندارد»

C’est votre rêve, payé par vos années de vie. À mon père décédé. À ma mère encore vivante, mais qui ne se souvient plus de rien. Aucun mot n'existe pour dire le vrai merci. pic.twitter.com/y1mYhcnsLZ

— kamel DAOUD (@daoud_kamel) November 4, 2024

داوود در رمان «حوری‌ها» از جنایت‌های اسلام‌گرایان انتقاد می‌کند. این رمان روایت زنی به نام «فجر» در وهران، شهر زادگاه کمال داود است. او بازمانده‌ای زخمی از جنگ داخلی یا «دهه سیاه» الجزایر از ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۲ است که باردار است و از وقتی که اسلامگرایان گلوی او را بریده اند، لال شده است. اکنون او روایت غمبار آن سال‌های خونین را برای دختری که نامش را«حوری» گذاشته بازمی‌گوید.

فیلیپ کلودل، رئیس آکادمی گنکور درباره این رمان گفت:

«کتابی است که در آن غزل با تراژدی رقابت می‌کند و رنج‌های مرتبط با دوره سیاه الجزایر، به‌ویژه رنج زنان به بیان درمی‌آید. این رمان نشان می‌دهد که تا چه اندازه ادبیات، در اوج آزادی خود در شنیدن واقعیت تراکم عاطفی آن، در کنار داستان تاریخی یک قوم، راهی به خاطره می‌گشاید.»

داوود  متولد ۱۹۷۰ به مدت هشت سال سردبیر روزنامه‌ «وهران» بوده. «مرسو، بررسی مجدد» از مهم‌ترین آثار اوست که برایش شهرت جهانی و جوایز متعدد (جایزه‌ی نخستین رمان گنگور، جایزه‌ی پنج قاره‌ی فرانکوفونی و…) را به ارمغان آورد. علاوه بر این رمان، او چند مجموعه داستان از جمله مقدمه‌ی کاکاسیاه و مینوتور ۵۴ را نوشته است.

در دسامبر ۲۰۱۴، سخنان داوود در مورد هویت عربی و اسلام در کانال دوم تلویزیون فرانسه جنجال‌برانگیز شد. در واکنش به اظهارات او، یک امام سلفی فتوای مرگ داوود را صادر کرد و از دولت الجزایر خواست این حکم را در ملأ عام به اجرا بگذارد. داوود همچون قهرمان داستانش، هارون، میانه‌ی خوبی با مذهب ندارد. به تعبیر هارون، «دین برای من یک وسیله‌ی نقلیه‌ی همگانی است» که بهتر است آدم سوار آن نشود. جالب آن که آشنایی با فلسفه کامو بود که به داوود کمک کرد تا در جوانی از قید اسلام آزاد شود. داوود می‌گوید، «اسلام‌گرایی تمامیت‌خواهی جدید قرن ماست که سنگ ترازویش ترس، ستم، خشونت و قتل است.»  

رمان «حوری‌ها» در الجزایر ممنوع است. به خاطر همین رمان دولت الجزایر، انتشارات گالیمار را از شرکت در نمایشگاه کتاب الجزایر محروم کرد.

در جنگ داخلی الجزایر در فاصله بین  ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۲ بین گروه‌های اسلام‌گرا و ارتش الجزایر ۶۰ تا ۲۰۰ هزار نفر کشته و هزاران نفر ناپدید شدند. لوموند می‌نویسد رمان «حوری‌ها» در گستره بین سکوت و تقابل به این «دهه سیاه» می‌پردازد. ۲۰ سال پس از پایان درگیری‌ها، روایت در دو بخش در زمان حال، از سایه به نور و از سکوت به تقابل گسترش می‌یابد.

فجر در یک گفتار درونی با جنینی که در بطن او زندگی می‌کند وارد گفت‌وگو می‌شود. او نمی‌خواهد در کشوری که همه چیز را از او دریغ کرده، فرزندش را به دنیا بیاورد. سپس سوار اتوموبیل یک کتابفروش می‌شود و در راه، خاطرات شبی را به یاد می‌آورد که اسلامگرایان ساکنان روستای محل سکونت او را قتل عام کردند.

در جریان حملات گروه تروریستی داعش در فرانسه، جریان‌های دست‌راستی از داوود به عنوان نویسنده‌‌ای شجاع یاد می‌کردند که جسارت بیان حقایق را دارد. در رسانه‌های فرانسه هم جایگاه ویژه‌ای برای او قائل شده‌ بودند: شبکه‌هایی رادیویی با او به طور منظم مصاحبه می‌کنند و مقالاتش هم در روزنامه‌ها منتشر می‌شود. آلان فینکلکروت، یکی از روشنفکران راست‌گرای فرانسه در حمایت از این نویسنده الجزایری گفته است:

«او یک مرد بسیار شجاع است. مشکلِ اسلام، استعمار و یا سرکوب غرب نیست. ظلم و ستمی که خود اسلام بر آن‌ها روا می‌دارد، به ویژه علیه زنان، سبب جنون مردان مسلمان شده است.»

کرولین فورز، یک فمینیست فرانسوی و از مخالفان حجاب در فرانسه گفته است:

«صدای کمال داوود را باید شنید. او به سنت ولتر متصل است. او مخالف اسلامگرایی است و از گفتن حقیقت نمی‌ترسد، به ویژه درباره سرکوب مذهبی.».

در الجزایر اما ماجرا تفاوت دارد. اغلب کمال داوود را به چشم «عمو تام» (شخصیت رمان کلبه عمو تام نوشته هریت بیچر استو) می‌بینند: نویسنده‌ای که کتاب می‌نویسد با این امید که استعمارگران را خوش آید. سوفیا حجاج، ناشر کمال داوود در الجزایر سال‌ها قبل در گفت‌وگوی تلفنی با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته بود:

«این یک مسأله بسیار معاصر است: چگونه می‌توان با تغییر زاویه دید مانع از بدفهمی یک اندیشه شد؟ متنی که در الجزایر نوشته و منتشر می‌شود در فرانسه طور دیگری خوانده و درک می‌شود.»

بیشتر بخوانید: