«انتظار فراموشی» موریس بلانشو، با ترجمه شهرام رستمی، رمانی فلسفی است که در گفت‌وگوهای زوجی بی‌نام، ناتوانی زبان در بیان تجربه انسانی و کشمکش میان انتظار و فراموشی را کاوش می‌کند. این اثر، با نثری انتزاعی، خواننده را به تأمل در معنا، هویت و زمان دعوت می‌کند.
رمان «گورستان شیشه‌ای»، سرور کسمایی روایتی چندصدا و چندلایه از یک شکست جمعی ارائه می‌دهد؛ شکست آرمان‌های انقلابی که به جای تعالی بخشیدن به انسان، او را در دالان‌های تاریک و پیچیده یک «قنات» استعاری گرفتار می‌کند. کسمایی با بهره‌گیری از نمادپردازی عمیق، «انقلاب» را نه یک صعود به سوی روشنایی، که یک فرود جمعی به اعماق زمین و درونِ «حفره‌ها و گودال‌های خالی وجود» شخصیت‌هایش تفسیر می‌کند. نقد نسیم خاکسار بر این رمان:
رمان جن‌نامه اثر هوشنگ گلشیری، نه‌تنها زندگی‌نامه‌ای ادبی از نویسنده‌ای در جست‌وجوی هویت است، بلکه با شگردهای زیبایی‌شناسانه و روایتی چندلایه، سفری اسطوره‌ای و تاریخی را در بستر دو شهر متضاد، آبادان مدرن و اصفهان سنتی، به تصویر می‌کشد. این اثر، با نگاهی عمیق به تحولات فکری و اجتماعی ایران قرن چهاردهم خورشیدی، خواننده را به تأمل در تقابل سنت و مدرنیته وامی‌دارد.
این مقاله شعری از غلامرضا بروسان را تحلیل می‌کند که به مسئله فقدان، تبعید، و مقاومت در برابر نظام‌های بی‌احساس می‌پردازد. مقاله با تحلیل بندهای مختلف شعر، به تأملی در باب نقش شعر در بازسازی معنا، افشای خلأ و احیای صدای خاموشان می‌پردازد.
این چارچوب نظری در ادبیات داستانی می‌تواند الهام‌بخش خلق آثاری باشد که به بازنمایی انتقادیِ سوگِ به‌حاشیه‌رانده‌شده بپردازند -روایت‌هایی از مرگ قربانیان جنگ، مهاجران، یا اقلیت‌ها که در گفتمان رسمی نادیده گرفته می‌شوند. باتلر با تأکید بر «آسیب‌پذیری مشترک»، نویسندگان را ترغیب می‌کند تا با به‌چالش‌کشیدن هنجارهای سوگواری تحمیلی، روایت‌های بدیل بیافرینند؛ آثاری که نه‌تنها خشونت ساختاری را افشا می‌کنند، بلکه امکانی برای همدردی فرامرزی و بازاندیشی در اخلاق روایتگری فراهم می‌سازند.
عشق، چه در قالب داغ و سوزانش که تن و جان را در شعله‌های لذت و رنج می‌سوزاند، و چه در شکل سرد و روزمره‌اش که در بستر زندگی مدرن شکوفا می‌شود، همواره در کشاکش امکان و ناممکنی تعریف می‌شود. این مقاله با نگاهی به آثار ادبی و نظریه‌های فلسفی، از رولان بارت و فروید تا زویا پیرزاد و هیرومی کاواکامی، به بررسی دوگانه‌ی عشق داغ و سرد می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این دو شکل از عشق، بازتاب‌دهنده‌ی تجربه‌های انسانی در زیست مدرن‌اند.
رمان «طبرخون» نوشته‌ی محسن فاتحی، روایتی پیچیده و نمادین از جدال ابدی خیر و شر است که با زبانی اسطوره‌ای و استعاری، انسان معاصر را در کشاکش تاریکی و نور به تصویر می‌کشد. این اثر، با تکیه بر نشانه‌شناسی رولان بارت و ارجاعات عمیق به اساطیر ایرانی، داستانی چندلایه را روایت می‌کند که خواننده را به تأمل در معنای وجود و سرنوشت بشری دعوت می‌کند.
لوکاچ در این مقاله، دون کیشوت را نه تنها اثری جذاب و سرگرم‌کننده، بلکه رمانی عمیقاً رئالیستی و انتقادی می‌داند که با طنزی ویرانگر، عاشقانه‌های پهلوانی قرون وسطایی را نابود کرد و رمان مدرن بورژوازی را بنیان گذاشت. او تأکید می‌کند که سروانتس از طریق شخصیت‌پردازی دون کیشوت و نمایش تضاد بین آرمانگرایی و واقعیت اجتماعی، تحولات تاریخی و نسبی بودن ارزش‌ها را به تصویر کشیده و اثری خلق کرده که هم‌زمان شاعرانه، انتقادی و تأثیرگذار است.
رمان استرالیایی «پروتکل تورینگ» نوشته نیک کرایدون با به تصویر کشیدن آلن تورینگ، ریاضیدان برجسته بریتانیایی، به عنوان فردی دگرجنس‌گرا و تحریف وقایع زندگی و مرگ او، موجی از انتقادات را برانگیخته است. این بازآفرینی خیالی، که هویت همجنس‌گرای تورینگ و رنج‌های تاریخی او را نادیده می‌گیرد، بحث‌های داغی را درباره مسئولیت اخلاقی ادبیات داستانی در بازنمایی شخصیت‌های واقعی به راه انداخته است.
شیرین عزیزی مقدم در این جستار با بهره‌گیری از بینامتنیت و ارجاعات ادبی، فرهنگی و تاریخی، به بررسی مضامین عشق، وطن‌پرستی، و مسئولیت‌پذیری در بستر دیستوپیایی رمان ۵۶ درجه، نوشته‌ی حسین نوش‌آذر می‌پردازد. شخصیت هما به‌عنوان زنی کنشگر محور داستان است که با اراده‌اش، سفر به وطن را رقم می‌زند؛ درحالی‌که راوی، عاشقی منفعل؛ اما همراه، در پیِ مراقبت از اوست. نقد با تکیه بر نُمادها و تداعی‌های ادبی نشان می‌دهد که ۵۶ درجه فراتر از یک روایت خطی، هشداری است درباره‌ی آینده‌ی ایران و دعوتی به عشق و مسئولیت‌پذیری جمعی.
رمان «روی نُت بمان» نوشته اکرم پدرام‌نیا، که در سال ۱۴۰۳ توسط نشر خانه نیکان در لندن منتشر شد، با نگاهی عمیق به یکی از تیره‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران پس از انقلاب ۵۷، حافظه جمعی ایرانیان را زنده می‌کند. این اثر چهارمین رمان این نویسنده، مترجم و پزشک پرکار است که با تجربه ترجمه آثاری چون «یولسیز» جیمز جویس و «لولیتا» ولادیمیر ناباکوف، هویت ادبی خود را تثبیت کرده است. با روایتی موازی از دو خواهر، گُردی و سودی، این رمان به بحران‌های اجتماعی، سیاسی و انسانی دهه‌های پس از انقلاب می‌پردازد و با زبانی هنرمندانه، لایه‌های پنهان زندگی زیرزمینی و مقاومت فرهنگی را آشکار می‌سازد.
فیلم «پیرپسر» ساخته اکتای براهنی، فراتر از یک درام خانوادگی، گفت‌وگویی عمیق و چندلایه با سایه‌ی پدر، رضا براهنی، روشنفکر برجسته ایرانی است. این اثر با بهره‌گیری از روانکاوی لکانی، اسطوره‌شناسی و نقد مؤلف‌محور، روایتی تراژیک از گسست پسر از میراث پدرانه ارائه می‌دهد. در این فیلم، پدر به‌مثابه نمادی از اقتدار روشنفکری فروپاشیده و پسر دوپاره‌شده (رضا و علی) در تلاش برای محاکمه حقیقت و بازسازی هویت، در چرخه‌ای از خشونت و نابودی گرفتار می‌شود. «پیرپسر» نه‌تنها نقدی بر تناقض‌های نسل روشنفکران پساانقلاب است، بلکه بازتابی از ناتوانی در رهایی کامل از سایه‌ی گذشته‌ای است که همچنان بر اکنون سایه می‌افکند.
مقاله کالب آزوما نلسون به مناسبت صدمین سالگرد انتشار رمان «خانم دالووی» نوشته ویرجینیا وولف در روزنامه گاردین منتشر شده است. «خانم دالووی» (Mrs. Dalloway)
«زیر تاج تیسفون» اثر مسعود کدخدایی، با روایتی حماسی و تراژیک از اوج و زوال ساسانیان، نه‌تنها شکوه دربار و ناپایداری قدرت را به تصویر می‌کشد، بلکه با نقد خودکامگی و تمرکز قدرت، درس‌هایی برای امروز ارائه می‌دهد. کدخدایی در گفت‌وگو با خوانندگان، از منابع الهام خود مانند شاهنامه و انگیزه‌اش برای بازآفرینی تاریخ با نگاهی انسانی و انتقادی سخن می‌گوید و نشان می‌دهد چگونه ریشه‌های رفتارهای معاصر ایرانیان را می‌توان در گذشته جست‌وجو کرد.
بررسی داستان «ژازون بدون آرگونات‌هایش» از رضا نجفی از منظر اسطوره‌شناسی، روانکاوی، و فرم ادبی. راوی، درگیر گم‌گشتگی هویتی و وجودی، از طریق نمادها و کهن‌الگوها رنج بشر را بازتاب می‌دهد. مقاله تناقضات راوی را برجسته می‌کند: انکارِ خواب در عین روایتِ حقیقت، ناتوانی از مشارکت در زندگی جمعی درحالی‌که به‌شدت درگیر تحلیل آن است، و تقلای او برای ساختن معنا در جهانی که خانه، عشق، و حتی داستان‌نویسی در آن به کلیشه تبدیل شده‌اند.
نویسنده با اشاره به آثار ادبی مانند «منطق الطیر» و «اولیس»، جستجوی ذهنی را جوهره ادبیات می‌داند که انسان را از شتاب زندگی جدا کرده و به سوی تأمل و بازسازی خانه‌های ازدست‌رفته هدایت می‌کند. در جهانی که آوارگی ذهنی و جغرافیایی انسان را فرا گرفته، ادبیات به‌عنوان پناهگاهی برای توقف و یافتن معنا عمل می‌کند، جایی که جستجو و خانه یکی می‌شوند.
به روایتِ نورتروپ فرای هیچ اثر ادبی‌ای به‌تمامی جدید نیست؛ نه آثارِ چاسر نه شکسپیر نه میلتون؛ چه اثر ادبی تبلوری است از کنش‌های عمومی‌ی انسانی؛ کنش‌های عمومی‌ی انسانی در قالبِ تصویرِ جنگل و دریا؛ در قالب حضورِ قهرمانان آشنا و غریبه، عشق‌های مجاز و ممنوع. کهن‌نمونه‌ها چیزهای دیگر را تداعی می‌کنند؛ سپیدی‌ی پاکی را؛ سبزی‌ی حسادت را؛ صلیب مرگ مسیح را.
در میزگردی تحلیلی، سه صاحبنظر با واکاوی شخصیت‌های داستان آلیس واکر، پرسش‌های بنیادینی دربارهٔ هویت، میراث فرهنگی و دوگانگی نسل‌ها مطرح کردند. این گفت‌وگو نشان می‌دهد که تقابل میان «سنتِ زنده» و «میراث موزه‌ای» چگونه بازتابی از تنش‌های اجتماعیِ گسترده‌تر است. آیا دی، با تمام نمایشی بودنش، قربانی گسست تاریخی است؟ یا مگی و مادر، با پایبندی به سنت‌های کاربردی، تنها راه حفظ اصالت را نمایندگی می‌کنند؟ پاسخ این پرسش‌ها فراتر از یک داستان، به درکی جهانی از هویت و تعلق خاطر می‌انجامد.
مجموعه‌داستان «زارابِل» نوشته‌ی احمد حسن‌زاده در مرز واقعیت و خیال حرکت می‌کنند و با زبانی ساده و شاعرانه، جهانی چندلایه از شخصیت‌های عارف‌مسلک، طبیعت‌گرا و آرمان‌گرا را به تصویر می‌کشد. داستان‌ها با مضامین مشترکی چون مرگ، ترس، و امید، به هم متصل‌اند و ترکیبی از رئالیسم جادویی، عرفان شرقی و ناتورالیسم را ارائه می‌دهند.
تلمیح، هنری ظریف در زبان شاعرانه است که با ارجاعی کوتاه به روایات، آیات یا داستان‌های آشنا، ذهن مخاطب را به جهانی از معانی پیوند می‌دهد. این صنعت ادبی، که از قرن ششم هجری با ورود عناصر عرفانی و دینی به شعر پارسی شکوفا شد، در روایت یوسف و زلیخا جلوه‌ای پررنگ یافت. اما آیا این ظرفیت زبانی، پس از مصرف مداوم توسط شاعران، به ابتذال کشیده شده یا همچنان می‌تواند درخشش نابغه‌هایی چون سعدی و حافظ را بازآفرینی کند؟ این مقاله به بررسی این پرسش می‌پردازد که آیا تلمیح ذاتاً چنین پویایی‌ای دارد یا درخشش آن وابسته به لحظه‌های استثنایی شاعرانه است.
نویسنده با نگاهی تاریخی نشان می‌دهد که ادبیات، از دوران قاجار تا پس از انقلاب ۵۷، با کشف مضامین نو و پرسشگری، گفتمان‌های انتقادی حول حقوق شهروندی، مدنیت و عقلانیت مدرن را شکل داده است. این مقاله ادبیات را رسانه‌ای می‌داند که نه‌تنها واقعیت‌های جامعه را بازتاب می‌دهد، بلکه با نقد قدرت، هندسهٔ فکری جدیدی می‌آفریند.
